๑๑. สมใจนึก

คำสั้นๆว่า “หัวเส” นั้นหมายถึงหัวเสนาธิการ วางแผนเก่ง “เส” มาจากตัวย่อ “เสธ” ซึ่งคำเต็มก็คือ “เสนาธิการ” นายทหารทุกคน โดยเฉพาะอย่างยิ่งทหารบก ถ้าอยากก้าวหน้า ก็ต้องเข้าโรงเรียน เสนาธิการ

คนที่จบจากโรงเรียนเสนาธิการทหารบกใหม่ๆ มีสิทธิ์เลือก จะไปรับราชการที่ไหน ตำแหน่ง อะไรก็ได้ ที่ยังว่างอยู่ โดยใครได้คะแนนดี ก็มีสิทธิ์เลือกก่อน ผมเลือกไปเวียดนาม ในตำแหน่งผู้ช่วย ฝ่ายวางแผน ของหัวหน้ายุทธการ กองพลอาสาสมัครไทย ในเวียดนาม เข้ารับการฝึก ที่กาญจนบุรี ๖ เดือน แล้วเดินทางไป อยู่ที่ค่ายแบร์แค็ท จังหวัดเบียนหว่า รุ่นนั้นมี พลเอกวันชัย เรืองตระกูล พลเอกปัญญา สิงห์ศักดา พลโทชัชชม กันหลง และ พลโทเสริม ไชยบุตร เป็นหัวหน้าฝ่ายเสนาธิการ ล้วนแล้วแต่ เป็นรุ่นพี่ ที่เคยรู้จักกัน มาก่อนแล้วทั้งนั้น

กลับจากเวียดนามได้ประมาณ ๑ ปี ผมได้รับคัดเลือก จากกองบัญชาการทหารสูงสุด ให้ไปศึกษา ปริญญาโท ทางการบริหาร ที่สหรัฐอเมริกา ซึ่งผมใฝ่ฝันมานานแล้ว เมื่อตอน จบใหม่ๆ โรงเรียนนายร้อย ขอตัวไปเป็น อาจารย์คณิตศาสตร์ เพื่อเตรียมตัวรับทุน ไปทำ ปริญญาโท แต่โชคไม่ดี ทุนหมด เลยไม่ได้ไป

ผมไปนอกคราวนั้น พร้อมกับอาจารย์สมพันธ์ (พลโทสมพันธ์ เรืองไวทยะ) ซึ่งเคยสอนผมมา สมัยที่ผมเป็น นักเรียนนายร้อย ไปกับครูบาอาจารย์ ยิ่งอุ่นใจขึ้น นับเป็นรุ่นแรก ที่ได้ไปเรียญ ปริญญาโท ด้านบริหาร ที่บัณฑิตวิทยาลัย มอนเตอเรย์ แคลิฟอร์เนีย มหาวิทยาลัยแห่งนั้น เป็นของทหาร ดำเนินการโดย คณาจารย์ ผู้ทรงคุณวุฒิฝ่ายพลเรือน มีชื่อเสียง ทางด้านวิชา “การวิจัยเชิงปฏิบัติการ” และวิชา การบริหาร นักเรียนส่วนใหญ่ จะคัดมาจาก ผู้ที่จบ โรงเรียนนายร้อย และโรงเรียนนายเรือ ของสหรัฐ ซึ่งเป็นหัวกะทิ เกือบทั้งสิ้น

อาจารย์สมพันธ์และผมต่าง ก็พาภรรยาไปด้วย ไปช่วยทำกับข้าว ช่วยทำงานบ้าน และ ช่วยเรียนหนังสือ เรื่องค่าใช้จ่าย ไม่ต้องพูดถึง เขาออกให้ อยู่ได้อย่างสบาย เวลาเจ็บป่วย ก็รักษาพยาบาลให้ฟรี ทั้งสามี ภรรยา

มอนเตอเรย์เป็นเมืองเล็กๆ นอกจากเป็นเมืองการศึกษาแล้ว ยังมีชื่อเสียงมาก เรื่องการท่องเที่ยว ชายหาด สวยงามยิ่ง ไปใหม่ๆ ผมเช่าบ้านอยู่บนเนินเขา ริมทะเล มีความเป็นอยู่ คล้ายๆ เศรษฐี ขี่รถมัสแตง เสียด้วย

อยู่ต่อมารู้สึกว่าไปโรงเรียนไม่สะดวก เพราะรถมัสแตงเสียอยู่เรื่อย ผมซื้อมา ราคา ๓๐๐ เหรียญ เท่านั้นเอง จะซื้อรถดีกว่านั้น ก็ไม่มีเงิน จึงตัดสินใจย้าย ไปเช่าบ้านอยู่ ข้างโรงเรียนดีกว่า อยู่ในหมู่ นักเรียนไทยด้วยกัน รถเสีย หรือมีปัญหาอะไร จะได้พึ่งพากัน

รสมัสแตงเอาไว้ให้คุณศิริลักษณ์ขับไปซื้อกับข้าว และใช้สำหรับ ไปเที่ยวด้วยกัน ในวันหยุด ส่วนผมซื้อรถใหม่ อีกคันหนึ่ง รถจักรยานราคา ๒ เหรียญ จากร้านขายของเก่า เส้นทา งจากบ้าน ไปโรงเรียน เป็นทางลาด ผมเพียงแต่นั่ง บนอานจักรยานเฉยๆ ปล่อยให้รถไหลไป ก็ถึงโรงเรียน โดยไม่ต้อง ออกแรงถีบเลย ขากลับ ต้องออกแรงมากหน่อย

ต้องสารภาพว่า เคยร่ำเรียนมาตั้งแต่เด็กๆ จนเป็นพันตรี ไม่เคยเรียนหนัก เท่าคราวนั้นเลย นายทหารต่างชาติ หลายคน ถูกส่งตัวกลับ เพราะเรียนไม่ไหว นายทหารฝรั่งบางคน ตกกลางคัน เรียนไม่จบ

กลับมาเมืองไทย กองบัญชาการทหารสูงสุด เปิดหลักสูตรบริหาร สำหรับนายทหารชั้นผู้ใหญ่ ยศพันเอก และพลตรี ผมใส่เสื้อนอก สอนหลักสูตรนั้น พร้อมๆกับ นายทหารคนอื่นๆ ที่จบจากมอนเตอเรย์ใหม่ๆ วิทยากรส่วนใหญ่ ได้จากอาจารย์ ผู้ทรงคุณวุฒิ จากสถาบัน บัณฑิต พัฒนบริหารศาสตร์ เช่น ดร.จิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา เป็นต้น

ผมสอนเรื่องการบริหาร เพียงคำว่า “การบริหาร” ก็ไม่รู้จะอธิบายอย่างไร จึงจะเข้าใจ ได้แจ่มแจ้ง เพราะเรียนมาจากฝรั่ง ตำราเล่มหนึ่ง ก็ว่าไปอย่างหนึ่ง นึกถึงคำกลอน ที่อาจารย์กนก นักเรียนนายร้อย รุ่นเดียวกับ ท่านอดีตนายกเปรม ซึ่งบ้านอยู่ใกล้ๆกัน และท่องให้ผมฟังบ่อยๆ ท่านเป็นคนชอบสนุก ยกเอาตอน ขุนหมื่นอำมาตย์เอก ของท้าวสามล กำลังควบคุม การก่อสร้างกระท่อม

“ไอ้มีโค่นไผ่ ไอ้ใจขุดหลุม ไอ้ชั้นไอ้ชุ่ม คุมกันไปเกี่ยวแฝก เสร็จแล้วเกลาเสา เอาไว้ย้ายแยก เสร็จงาน กูจะแจก ของแปลกๆ ชอบกล”

เลยเอากลอนบทนี้ไปอธิบายความหมายของการบริหาร นายทหารผู้ใหญ่ ที่เข้ารับการอบรม ชอบใจกันใหญ่

“การบริหาร คือการทำให้คนตั้งแต่สองคนขึ้นไป ทำงานร่วมกันได้ โดยบรรลุ วัตถุประสงค์ จากบทกลอนนั้น จะเห็นได้ว่า ผู้บริหาร คือขุนหมื่น ที่อำนวยการให้คนชื่อมี ชื่อใจ ชื่อชั้น ชื่อชุ่ม ทำงานร่วมกัน สร้างกระท่อมสำเร็จ ส่วนสี่คนนั้น ไม่ใช่ผู้บริหาร”

ผมยังสอนเกี่ยวกับเศรษฐศาสตร์อีกด้วย ในเรื่อง “การวิเคราะห์ความคุ้มทุน” ซึ่งวิชานี้ จำเป็นมาก สำหรับนักบริหาร ตัวผมเอง ก็ได้ประโยชน์จากวิชานี้ ในการตัดสิน ตกลงใจ ทุกครั้ง

การเรียนต่อปริญญาโท ทำให้ผมหูตากว้างขวางขึ้น พูดคุยกับนักวิชาการรู้เรื่อง ต้องขอ ขอบพระคุณ ท่านอาจารย์พีรยุทธ (พลตรีพีรยุทธ พิริยะโยธิน) อาจารย์สมัยผมเป็น นักเรียนเสนาธิการ ที่กรุณา สนับสนุนแนะนำ ให้ผมได้ไปเรียนต่อ สมใจนึก