"พฤษภาทมิฬ" หรือ "พฤษภามหาโหด" ที่ทำให้ผู้คนบาดเจ็บ ล้มตายกันมากมายนั้น ต้นเหตุมาจาก การปฏิวัติ เมื่อ ๒๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๔ คณะ รสช. (คณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ) หรือคณะปฏิวัตินั่นเอง ยึดอำนาจจากรัฐบาล พลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ ในขณะที่กำลังจะพา พลเอก อาทิตย์ กำลังเอก ไปเข้าเฝ้า ถวายสัตย์ปฏิญาณ เข้าดำรงตำแหน่ง รองนายกรัฐมนตรี

น่าแปลก ในขณะที่มีการชุมนุมประท้วง การเอาคนนอกมาเป็นนายกฯ นั้น รัฐมนตรีร่วมคณะ และ นายกรัฐมนตรี พลเอกสุจินดา คราประยูร ตำหนิติติงเสมอๆว่า "มีอะไรให้ไปพูดกันในสภา ทำไมมาดำเนินการนอกสภา" ทั้งๆ ที่การต่อสู้นอกสภา ของประชาชนเรือนแสน ที่ออกมาประท้วง เรียกร้องให้ พลเอกสุจินดา คราประยูร ลาออกจากนายกรัฐมนตรีนั้น เป็นการประท้วงอย่างสันติ ถูกต้อง ตามที่กำหนดไว้ ในรัฐธรรมนูญ

"พลเอกสุนทร คงสมพงษ์ ประธาน รสช. พอเอกสุจินดา คราประยูร รองประธาน รสช. และบุคคลร่วมคณะ รสช.

มีอะไร ทำไมไม่ไปพูดในสภา

อยากจะให้พลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ และคณะ ออกจากตำแหน่ง ทำไมไม่พูดในสภา ทำไมถึงต้องปฏิวัติ ทำไมต้องฉีกรัฐธรรมนูญ ซึ่งมีโทษร้ายแรง ถึงประหารชีวิต"

เป็นคำปราศรัยของ อุศมาน ลูกหยี และ จตุพร พรหมพันธ์ นักศึกษาหนุ่ม มหาวิทยาลัยรามคำแหง ปราศรัยในการชุมนุม เรียกร้องให้ พลเอกสุจินดา คราประยูร ลาออก ใครที่ชอบพูด "มีอะไรให้ไปพูดกันในสภา" นั้น ฟังแล้วสะอึก เถียงไม่ออก

เมื่อปฏิวัติ ฉีกรัฐธรรมนูญไปแล้ว ก็มีการร่างรัฐธรรมนูญขึ้นมาใหม่ ที่แย่ยิ่งกว่าเก่า ประชาชนหลายกลุ่ม หลายอาชีพ นักศึกษา ครูบาอาจารย์ ร่วมกันคัดค้านว่า ไม่เป็นประชาธิปไตย

ประเด็นสำคัญๆ ก็คือ เรื่องวุฒิสมาชิก และนายกรัฐมนตรี ซึ่งผมก็เป็นผู้หนึ่ง ที่ร่วมคัดค้านด้วย

ท้วงติงกันถึงเรื่องที่มา จำนวน และอำนาจของวุฒิสมาชิก ที่รัฐธรรมนูญใหม่ กำหนดไว้นั้น ไม่ถูกต้อง ไม่เป็นประชาธิปไตย

ประธานสภา รสช. คนเดียว เสนอตั้งวุฒิสมาชิกได้ทั้งหมด ซึ่งมีจำนวนมากมายถึง ๓ ใน ๔ ของ ส.ส. คือมีถึง ๒๗๐ คน วุฒิสมาชิกมีอำนาจล้นฟ้า อภิปรายไม่ไว้วางใจรัฐบาลก็ได้ และมีอำนาจพิจารณา ร่างพระราชกำหนดด้วย ถ้ารัฐบาล ไม่ใช่รัฐบาลของ รสช. ก็จะถูกวุฒิสมาชิก โค่นล้มได้

ประเด็นที่กำหนดว่า นายกรัฐมนตรี ไม่จำเป็นต้องมาจากการเลือกตั้งนั้น หวั่นเกรงกันว่า จะร่างรัฐธรรมนูญ เพื่อปูทางให้นายทหารใหญ่ของรสช. มาเป็นนายกรัฐมนตรี ซึ่งเป็นการสืบทอด อำนาจเผด็จการของ รสช. หรือของคณะปฏิวัติ ออกไปไม่สิ้นสุด ก่อให้เกิดผลเสียหายร้ายแรง กับบ้านเมืองอย่างยิ่ง

ประชาชนได้ช่วยกันคัดค้านเรื่อยมา ตั้งแต่ขณะที่กำลังร่างรัฐธรรมนูญ เพราะไม่ต้องการ ให้เกิดความเสียหาย ในภายหลัง

ในการชุมนุมใหญ่ที่สนามหลวง คัดค้านการร่างรัฐธรรมนูญ เมื่อวันที่ ๑๙ พฤศจิกายน ๒๕๓๔ นั้น ผมได้เอาคำ ในประวัติศาสตร์ตอนหนึ่ง มาพูดเทียบเคียงว่า

"พี่จะยืนช้างอยู่ใต้ร่มไม้ทำไม เชิญมาทำยุทธหัตถีกันเถิด"

ไม่ได้หมายความว่า ผมท้านายทหารรุ่นพี่ๆ ในคณะรสช. ให้ออกมาสมัคร ส.ส.แข่งกับผม เพราะตอนนั้น ผมยังเป็นผู้ว่าฯ กทม. ยังไม่มีความคิด ที่จะสมัคร ส.ส.เลย

แต่ผมหมายถึง พี่ๆ ในคณะรสช. ที่ประสงค์จะเป็นรัฐมนตรี หรือนายกรัฐมนตรี ให้ลาออกมาสมัคร ส.ส. เมื่อเป็น ส.ส. แล้วมาเป็นรัฐมนตรี เป็นนายกรัฐมนตรี ถือว่าเป็นการชอบธรรม ไม่เอาเปรียบใคร เป็นการสืบทอดอำนาจ ที่ใครก็ว่าไม่ได้ ผมจึงเสนอแนะไปเช่นนั้น

ผมพูดที่สนามหลวง ให้นายทหารการข่าว ของคณะ รสช. รีบไปเรียนเสนอแนะโดยด่วน พี่ๆ ที่ชอบเป็นนักการเมือง ก็ลาออกมาสมัคร ส.ส. เพื่อเป็นรัฐมนตรี เป็นนายกรัฐมนตรี ส่วนท่านที่ถนัด จะเป็นใหญ่ทางทหาร ก็อยู่ในกองทัพต่อไป และเลิกยุ่งเรื่องการเมือง นี่เป็นทางออกที่ดีที่สุด ผมพูดไปแล้วก็เงียบ ไม่มีเสียงโต้แย้ง หรือตอบรับ

ผมต้องเขียนจดหมายเปิดผนึกชื่อ "ถามใจพี่ดูก่อน" ลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์รายวัน หลายฉบับ พร้อมๆกัน เป็นที่ฮือฮา ของบรรดาผู้ที่ติดตามการเมือง แต่ก็ไม่มีเสียงตอบจากพี่ๆ อีกเหมือนเดิม

หน้า ๓๑

การชุมนุมคัดค้านรัฐธรรมนูญ นับวันก็ยิ่งรุนแรงขึ้น สภารสช. ถูกกล่าวหาว่า จะใช้รัฐธรรมนูญ เป็นเครื่องสืบทอดอำนาจ สภา รสช. ทนนิ่งเฉยอยู่ไม่ได้ พยายามหาหนทาง ที่จะคลี่คลายความรุนแรงลง

วันที่ ๑๘ พฤศจิกายน ๒๕๓๔ พลเอกสุจินดา คราประยูร จึงนัดแถลงข่าวใหญ่ โดยมีพลอากาศเอก เกษตร โรจนนิล ผู้บัญชาการทหารอากาศ นั่งข้างซ้าย และพลเรือเอก วิเชษฐ์ การุณยวนิช ผู้บัญชาการทหารเรือ นั่งข้างขวา เป็นข่าวพาดหัวตัวโตๆ ในหนังสือพิมพ์ทุกฉบับ ที่ผู้คนสนใจ กันทั้งบ้านทั้งเมือง เพราะไม่คิดมาก่อนว่า จะมีการให้คำมั่นสัญญา ถึงขนาดนั้น หนังสือพิมพ์ ถ่ายทอดข่าว ให้อ่านกัน คำต่อคำเลยทีเดียว

"พล.อ.สุจินดา กล่าวว่า สิ่งที่ตนจะตอบในที่นี้ เพื่อให้หายข้องใจ ก็คือว่า ที่พูดกันว่า ทางสภา รสช. จะสืบทอดอำนาจ โดยการใช้รัฐธรรมนูญนั้น เราขอยืนยันว่า จะไม่มีการสืบทอดอำนาจ โดยสมาชิกสภา รสช. และขอยืนยันในที่นี้ ซึ่งความจริง ได้พูดมานานแล้ว ตนเคยพูดมา ตั้งนานแล้ว ในการเป็นนายกรัฐมนตรี พูดไปแรกๆ ก็เคยพูดไปแล้ว และขอยืนยัน จุดยืนอันนั้น คือว่า ผมจะ… (หยุดชั่วครู่) เพื่อให้รัฐธรรมนูญ เกิดความบริสุทธิ์ผุดผ่อง ไม่มีอะไรมาเกี่ยวข้องกับ สภา รสช. สมาชิกสภา รสช. จะไม่เข้าไปเกี่ยวข้องกับ การจัดตั้งรัฐบาล หลังจากที่มีกฎหมายเลือกตั้ง อะไรออกมาแล้ว ขอยืนยันในที่นี้ และขณะนี้ สมาชิก รสช. ก็อยู่ที่นี่แล้ว และที่พูดกันว่า พล.อ.สุจินดา จะเป็นนายกฯ มั่ง พล.อ.อ.เกษตร จะเป็นนายกฯมั่ง ก็ขอยืนยันว่าทั้ง พล.อ.สุจินดา และ พล.อ.อ.เกษตรนั้น จะไม่เป็นนายกรัฐมนตรี หลังจากที่ รัฐธรรมนูญฉบับนี้ ได้กำหนดออกมาแล้ว และในการเลือกตั้งครั้งนี้ ก็เป็นที่ยืนยัน พรรคการเมืองต่างๆ จะได้สบายใจได้"

เมื่อผู้ยิ่งใหญ่ทั้งสองของ รสช. ประกาศออกมา เป็นมั่นเป็นเหมาะอย่างนี้ว่า หลังจากการเลือกตั้ง จะไม่เป็นนายกฯ แน่นอน หลายคนก็คลายใจ หายห่วง เรื่องการสืบทอดอำนาจ ทำให้การคัดค้านรัฐธรรมนูญ แผ่วลงๆ จนผ่านการพิจารณา วาระ ๓ ในสภาไปอย่างสบาย ยอมให้รัฐธรรมนูญ ผ่านไปก่อน ตรงไหนไม่ถูกต้อง ก็ตามไปแก้ในสภา

ผมได้พูดปราศรัยที่สนามหลวง ในวันนั้นว่า รัฐธรรมนูญ จะแก้ไขให้ได้ง่ายๆ ต้องแก้ขณะที่กำลังร่าง เพราะสภา รสช. เป็นผู้แต่งตั้ง คณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ และแต่งตั้ง สมาชิกสภานิติบัญญัติ ทั้งหมด ถ้าสภา รสช.เห็นด้วย กับการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ประเด็นต่างๆ ก็แก้ไขได้ ง่ายนิดเดียว

หากหวังจะไปแก้รัฐธรรมนูญในสภา ต้องรอชาติหน้า ๒๕ น.