ชีวิตนี้มีปัญหา ๒ สมณะโพธิรักษ์

"ตนจึงเป็นที่พึ่งของตน" ตามความตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่ตรัสว่า "อัตตา หิ อัตตโน นาโถ" ซึ่งเป็นการประกาศแก่โลกให้รู้ว่า พุทธศาสนา ไม่พึ่ง"เทวะ" จึงเป็น "อเทวนิยม" ด้วยประการฉะนี้

อาตมาพยายามจัดหมวดหมู่ของ "กรรมในสังคมมนุษย์" แล้ว ก็สามารถแบ่งได้เป็น ๓ หมวด ใหญ่ๆ คือ

(๑) พฤติกรรม ๓ (๒) กิจกรรม (๓) พิธีกรรม

พฤติกรรม ๓ หรือพฤติการของมนุษย์ คือ กายกรรม-วจีกรรม-มโนกรรม ของแต่ละคนนั่นเอง

ซึ่งสามัญมนุษย์ ก็จะมีกายกรรม-วจีกรรม-มโนกรรม นี้แหละ ที่ทั้งสร้าง ทั้งทำลาย ทั้งดี ทั้งไม่ดี ทั้งลึกไปถึงขั้นเรียกว่า "บาป" ว่า "บุญ"

ดังนั้น ในความเป็น"คน" ก็ "พฤติกรรม" นี้แหละ ที่สำคัญยิ่งสุดยิ่ง ที่ทุกคนจะต้องใส่ใจ สนใจเรียนรู้ และ ปรับปรุงพัฒนาเป็น "งานสำคัญยิ่งใหญ่ที่สุด" กว่างานใดๆ ทั้งหมด ซึ่งมัน มีผลทั้งต่อ "ตน" อย่างสำคัญยิ่งยอด เพราะมันเป็น "ทรัพย์" แท้ของตน (กัมมัสสกะ) เป็นมรดก ของตน ที่ตนจะแบ่งใครก็ไม่ได้ (กัมมทายาท) เป็นอำนาจศักดิ์สิทธิ์ ที่จะพา ตนเกิด ตนเป็น (กัมมโยนิ) เป็นเผ่าพันธุ์ของตน ที่ตนสามารถสร้างเผ่า สร้างพันธุ์ ให้แก่ตน ได้สำคัญ ลึกซึ้งยิ่ง (กัมมพันธุ) เป็นที่พึ่งอันเกษม หรือจะไม่เกษม จะแสนทุกข์ ก็แท้แน่ที่สุด (กัมมปฏิสรณะ) ล้วนเพราะ "พฤติกรรม ๓" ของตนทั้งนั้น

และทั้งมีผลต่อผู้อื่น ต่อสังคม ต่อโลก ต่อจักรวาลทีเดียว มีความต่อเนื่อง ที่กระทบกระเทือน ไปถึงกัน และกันจริงๆ จะมากหรือน้อย เท่านั้นเอง

และก็ด้วย "พฤติกรรม" นี้แหละ ที่จะก่อเกิดเป็น "กิจกรรมหรือกิจการ และพิธีกรรม หรือ พิธีการ"

กิจกรรม หรือกิจการ ซึ่งเป็นการงาน กระทั่งถึงอาชีพ ธุรกิจ ราชการ ซึ่งมนุษย์ จะต้อง กระทำ เพื่อความอยู่รอด ของชีวิตของตน และชีวิตของสังคม ประเทศชาติ อันเป็น เครื่องอาศัยสำคัญ ในการดำเนินชีวิต ที่ทั้งตนและทั้งผู้อื่น จะได้ใช้ยังชีพ บริโภค อุปโภค อยู่ในโลก

กิจกรรมหรือกิจการนี้ คืองานที่จะเกิดผลทางรูปธรรม-วัตถุธรรม เป็นหลัก

พิธีกรรม หรือพิธีการ ซึ่งเป็นเรื่องที่มนุษย์คิดอ่านสร้างรูปสร้างแบบ ปรุงแต่งขึ้น ประกอบขึ้น เกิดรูปแบบ เกิดพิธีต่างๆ จนเป็นพิธีการของส่วนบุคคล พิธีการของกลุ่มแต่ละกลุ่ม กระทั่ง กลายเป็น จารีตบ้าง เป็นประเพณีบ้าง เป็นวัฒนธรรมบ้าง เป็นพิธีการของบ้านเมือง เป็นรัฐพิธี อันเป็นเครื่องอาศัย ของสังคม อย่างสำคัญด้วย และนำพาไปสู่ความเจริญ ทางจิตวิญญาณด้วย แต่ทุกวันนี้ พาเสื่อมก็เยอะมาก

พิธีกรรมหรือพิธีการนี้ คืองานที่จะเกิดผลทางนามธรรม - จิตวิญญาณ เป็นหลัก
[มีต่อฉบับหน้า]

(เราคิดอะไร ฉบับที่ ๑๕๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๖)