๑๐. กลเกมเข้าถึง "สมุทัย"
กบเอยทำไมจึงร้อง กบร้องเพราะว่าท้องมันปวด
ท้องเอยทำไมจึงปวด ท้องปวดเพราะว่าข้าวมันดิบ
ข้าวเอยทำไมจึงดิบ ข้าวมันดิบเพราะว่าไฟมันดับ
ไฟเอยทำไมจึงดับ ไฟมันดับเพราะว่าฟืนมันเปียก
ฟืนเอยทำไมจึงเปียก ฟืนเปียกเพราะว่าฝนมันตก
ฝนเอยทำไมจึงตก ฝนตกเพราะว่ากบมันร้อง

บทร้องเล่นของเด็กที่ยกมานี้ฟ'งดูเผินๆ ก็เป็นเหตุเป็นผลง่ายๆ สนุกดี แต่ผมคิดว่านี่เป็นบทร้องเล่นที่เป็น "ลูกโซ่ความคิด" ที่ดีมากๆ ที่ช่วยฝึกให้เด็กรู้จัก "คิดแบบเชื่อมโยง" สาวหาสาเหตุของสิ่งที่เกิดขึ้นไปเรื่อยๆ แม้ว่าคำตอบที่เป็นสาเหตุตามบทร้องจะไม่ใช่สาระที่จะยึดถือได้จริงจังอะไรก็ตาม แต่มันก็เป็นเหตุและผลแบบเล่นๆ ที่จะช่วยกระตุ้นให้เด็กๆ เกิดพัฒนาการทางกระบวนการคิด ทั้งคิดที่จะตั้งคำถามและค้นหาคำตอบ

ในยุคสมัยที่ผู้คนในสังคมของเราคิดอะไรๆ กันไม่ค่อยจะลึกจะกว้าง โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ ที่เรามุ่งหวังเขาคิดเป็น แก้ปัญหาเป็น หรือสมดังคำที่เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ศิลปินแห่งชาติกล่าวว่า "ช่วยตัวเองได้ ใช้ตัวเองเป็น" (บรรยายแก่นักศึกษาวิชาภาษาไทย สถาบันราชภัฏกาญจนบุรี,/๒๗ สิงหาคม ๒๕๔๖) ผมว่าเราคงจะต้องหันมาฝึกสมองลองความคิดกันแบบบทร้องที่ยกมานี้ให้จริงจังเสียแล้ว เป็นต้นว่าเราลองมาเล่นถามทายและค้นหาสาเหตุของปัญหาต่อไปนี้กันดูสักหน่อยไหมครับ

เด็กเอยทำไมตีกัน ............................................
...................... ............................................

คุณๆ จะต่อถ้อยร้อยเหตุว่าเพราะอะไรก็ได้ตามใจ ตามกรอบคิด และตามภูมิปัญญาของคุณ น่าจะสนุกไม่น้อย แต่ทั้งนี้มีกติกาว่าคุณจะต้องซื่อสัตย์นะครับ คือคุณจะต้องไม่บิดเบือนคำตอบ ที่อาจสาวลึกมากระทบถึงตัวคุณ คล้ายๆ คำตอบต่อไปนี้

เด็กเอยทำไมตีกัน เด็กตีกันเพราะจะได้อวดเก่ง
เก่งเอยทำไมต้องอวด ต้องอวดเพราะการเรียนอ่อน
การเรียนเอยทำไมจึงอ่อน เรียนอ่อนเพราะครูสอนไม่ดี
ครูเอยทำไมสอนไม่ดี สอนไม่ดีเพราะเด็กมันโง่
เด็กเอยทำไมจึงโง่ เด็กโง่เพราะพ่อแม่ไม่ฉลาด
พ่อแม่เอยทำไมไม่ฉลาด พ่อแม่ไม่ฉลาดเพราะรัฐหลงทางการศึกษา
รัฐเอยทำไมหลงทางการศึกษา รัฐหลงทางการศึกษาเพราะผู้ใหญ่ตาบอด
ผู้ใหญ่เอยทำไมตาบอด ผู้ใหญ่ตาบอดเพราะตอนเด็กตีกัน

ลองเล่นซิครับ...ลองเล่น จบโจทย์คำถามนี้ก็ขึ้นโจทย์คำถามใหม่ไปเรื่อยๆ สาวให้ลึก นึกให้เห็นถึง
ก้นบึ้ง "สมุทัย" เพื่อจะได้ดับทุกข์ ให้ถูกมรรควิธี ไม่หลงทิศหลงทางไปกับนิโรธจอมปลอมไงครับ.

- เราคิดอะไร ฉบับที่ ๑๖๑ ธันวาคม ๒๕๔๖ -