| บทความพิเศษ :
ด้วยท่วงทีอันทิ่มทะลวงจ้วงใจ
- ศิวกานท์
ปทุมสูติ - เข้มแข็งจากข้างใน ขอโทษ, ถ้าการนำเสนอความคิดต่อไปนี้จะทิ่มตำหัวใจของคุณหรือใครให้เจ็บปวด เพราะมัน จำเป็น สำหรับการกระตุ้นปลุกหัวใจที่ด้านชา และจิตวิญญาณที่ปวกเปียก ที่จะต้องเล่นไม้แข็ง กันบ้าง นวัตกรรมตัดต่อบทกวีและถ้อยคำเชื่อมโยงต่อไปนี้คงจะเป็นคำตอบ ซึ่งอาจไม่ไยดีกับ ความเข้าใจ หรือไม่เข้าใจของคุณ แต่จะแฝงนัยท้าทายคุณให้คิดโดยอิสระ เช่น เคยไหม ที่คุณจะกล้าสารภาพ กับใครต่อใครว่า ฉันไม่อายหรอกนะถ้าจะเผย ยากใช่ไหมล่ะ, หรือไม่คุณก็ไม่กล้าที่จะทำ ก็คุณมันเป็นคนขี้ขลาดและแถมยังมักจะรักษาฟอร์ม กลัวจะเสียศักดิ์ศรีอะไรก็ไม่รู้ ที่คุณก็ไม่ค่อยจะมีให้เสีย ลองคิดดูสิ, คุณจะมีศักดิ์ศรีได้อย่างไร ถ้าคุณเป็นคนไม่กล้ารับผิดเมื่อทำผิด ไม่กล้ารับความจริงที่คุณเคยพลาดเคยพลั้ง ซึ่งนั่นมัน ก็คือ ความอ่อนแออย่างหนึ่งที่ซ่อนเร้นอยู่ในจิตวิญญาณของคุณนั่นเอง เอาละ, ถ้าแม้นคุณไม่กล้าแบบที่ว่า ลองอ่านบทกวีต่อไปนี้อีกสักบท เมื่อกระจกสองบานหันเข้าหา แบบนี้ล่ะกล้าไหม, กล้ารับความจริงจากกระจกแห่งความปรารถนาดีของผู้อื่น ที่มองเห็นคุณ ในมุมที่คุณมองไม่เห็นตัวเอง คุณก็ไม่กล้าอีกนั่นแหละผมว่า ก็คุณมันคนขี้ขลาด มิหนำซ้ำ คุณก็มักจะเป็นพวก "น้ำชาล้นถ้วย" อยู่ด้วย ไม่ค่อยจะมีนิสัยอย่างที่ปรากฏในบทกวี สองวรรคแรก ต่อไปนี้ เพราะมหานทีอยู่ที่ต่ำ ตรงกันข้ามคุณมักจะมีนิสัยเป็นพวกเดียวกับบทกวีสองวรรคหลัง คือเป็นอ้ายภูเขาที่อยู่ใกล้ เมฆฝน สูงเสียเปล่า แต่ไม่สามารถครอบครองหยาดน้ำฝน ซึ่งต่างกับท้องทะเลและมหาสมุทร ที่ยอมลดตัวอยู่ต่ำใต้ เพื่อรับน้ำจากห้วยละหานและลำธารทุกสาย แต่ถ้าคุณจะเปลี่ยนใจยอมลดทิฐิมานะลงบ้าง ยอมเปิดประตูห้องหับที่มืดทึบเพื่อรับแสงสว่าง จากโลกภายนอกตัวตนสักหน่อย ก็ลองเริ่มต้นจากบทกวีต่อไปนี้ หยิบความมืดหมองของชีวิต เข้าใจไหม, การพลิกวิธีคิด วิธีแก้ปัญหา และวิธีรู้สึกกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งในมุมตรงกันข้าม มันจะทำให้ คุณพบทางออกหรือทางเลือกใหม่ๆเสมอ คุณจะมัวยอมจำนนกับอะไร ที่มันมี อำนาจเหนือคุณ อยู่หรือ ลองคิดซิว่า ถ้าโลกคือละครโรงใหญ่ อย่ามัวแต่ปล่อยให้ชีวิตของคุณไหลเอื่อยเฉื่อยไปตาม "ชะตาฟ้ากำหนด" หรือ "พรหมลิขิต" เลย นั่นมันเป็นวิถีของผู้สยบยอมต่างหาก เอาเถอะ, ผมไม่เถียงเรื่องเวรเรื่องกรรมเก่า ที่คุณสั่งสมมา แต่ภพชาติก่อนหน้านี้ แต่กรรมที่คุณสามารถกำหนดและสร้างสมได้ ในชาติภพนี้ มันเป็นสิ่งที่ คุณควรตระหนักกระทำ และบันดาลให้มีให้เป็นได้ เบื้องต้นของการก้าวย่าง ให้คุณลองตั้ง ถำถาม และตอบคำถามแก่ชีวิตเสียก่อนว่า พรุ่งนี้ของชีวิตจะไปไหน "จะไปไหน อย่างไร เพื่ออะไร...การไปจึงมีค่ากว่าได้ไป" คุณจะต้องหมั่นทบทวน แต่...คุณก็ไม่ค่อยเป็นนักตั้งคำถามสักเท่าไร ผู้คนในประเทศของเราก็มักไม่ใช่นักตั้งคำถาม โดยเฉพาะการตั้งคำถามที่สำคัญๆ เกี่ยวกับชีวิตและสังคม จึงมักสืบสันดานกันมาแบบ "ว่านอนสอนง่าย" ไม่ต้องคิดอะไรมากไปกว่ารับฟัง ปฏิบัติตาม และ "นิ่งเสียตำลึงทอง" จะหวังความงอกงามทางความคิดจากระบบการศึกษาก็ยิ่งแสนยาก ด้วยว่า ที่เด็กเด็กคิดไม่เป็นทุกวันนี้ การปฏิรูปการศึกษา ที่ทำๆ กันอยู่ทุกวันนี้ ผมก็คิดว่ามันมีความหวังรางเลือนเหลือเกิน ที่จะจัด การเรียน การสอนให้เด็กๆ ในบ้านเมืองนี้กล้าคิดและคิดเป็น เพราะวันนี้ ครูยังคิดไม่เป็น ที่ครูคิด ไม่เป็นก็เพราะ ครูไม่รักการอ่าน แม้ว่า พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติมาตรา ๒๔ จะกำหนด บังคับให้จัด การเรียน การสอนแบบให้เด็กมีกระบวนการคิดและคิดอย่างสร้างสรรค์ ก็ตาม ครูก็ยังตีโจทย์ ไม่ออกเลยว่าจะสอนอย่างไร ว่ากันไปแบบผิดๆ ถูกๆ ในที่สุดก็เข้าอีหรอบเดิม สอนแบบ "บอกความรู้" กันต่อไป และให้ตายเถอะ! ครูบางคนก่นด่าพวกเด็กเด็ก ไม่ใช่แต่ครูเท่านั้นหรอกที่ทำบาปทำกรรมกับเด็กเรื่องคิดไม่เป็น จำเลยตัวดีที่เป็นต้นเหตุ อีกสองคน ก็คือแม่และพ่อของเด็กๆ สังคมของเราไม่ใคร่นิยมเลี้ยงดูเด็ก ให้มีโอกาสพูดจา แสดงเหตุผล ในครอบครัว โดยเฉพาะการพูดจาถกเถียงหรือขัดแย้งกับผู้ใหญ่ ไม่ค่อยจะได้รับ การส่งเสริม เด็กๆ มักถูกปรามว่า "ผู้ใหญ่พูดอย่าสอด" หรือไม่ก็ "กูอาบน้ำร้อนมาก่อนมึง" มันก็เหมือนต้นไม้ ที่ขาดน้ำ มาแต่ต้นเล็กๆ แถมยังถูกปลูกในกระถางที่มีขนาดอันจำกัดอีกด้วย มันจะไปงอกงามเติบโต ได้อย่างไร ภูมิคุ้มกันต้นไม้สวนใดพร่อง ถามคุณว่า ถ้าวันหนึ่งใครสักคนที่คุณรักมีชีวิตจ่อมจมลงไปในห้วงเหวร้ายอะไรสักอย่าง คุณจะคิด อย่างไร ผมอยากให้คุณอ่านบทกวีบทต่อไปนี้อย่างจริงจังสักหน่อย กว่าใครจะเป็นโจรสักคนหนึ่ง "ใครมีส่วนเป็นต้นตอเหล่ากอโจร" คุณด้วยหรือเปล่า เมื่อการศึกษาผิดทิศผิดทาง และ การสั่งสอน อบรมไม่ถูกต้อง ต่อให้คุณจัดการศึกษาที่มีบันไดไต่สูงไปถึงไหนก็แล้วแต่ มันก็มืดบอดกันไป เป็นฝูงๆ! เรียนปริญญาตรีต้องขายโค ปริญญาของบัณฑิตชนในวันนี้มันเป็น "ปริญญาเป็ด" มากกว่า "ปริญญานก" ที่เป็นดังนั้นก็ด้วย การเรียนการสอนที่มุ่งให้รู้กระจาย ไม่ใช่รู้แจ้ง ครูและนักการศึกษาส่วนน้อยนักที่จะเข้าใจว่า การเรียนรู้ต้นไม้ทั้งไพรพนา คุณจะไม่ลองศึกษาต้นไม้สักต้นหนึ่งให้เข้าใจอย่างถ่องแท้บ้างหรือ โดยเฉพาะต้นไม้ชีวิต ของคุณ คุณรู้จักมันดีแค่ไหน อย่ามัวแต่วางฟอร์ม "ทำเหมือนรู้จักโลกทั้งโลก ทั้งที่ยังไม่รู้จัก ตัวเอง" อยู่เลย บางทีคุณก็มักเป็นพวก "ขี่ช้างจับตั๊กแตน" หรือไม่ก็พวก "เงื้อง่าราคาแพง" ลองหยุดคิด ลองทำ ในสิ่ง ที่ควรทำเถอะครับ อยากรู้ว่าต้นน้ำมาจากไหน หยุดขยะงานวิจัยหรืองานวิจัยปัญญาอ่อนกันได้แล้ว ! จะได้ช่วยกันประหยัดงบประมาณ ประเทศชาติ เอาไปใช้ในสิ่งที่คุ้มค่าคุ้มประโยชน์มากขึ้น ถึงการวิจัย ในชั้นเรียนที่กำลังฮิต กันอยู่ในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานวันนี้ก็เถอะ ถ้าครูยังสอน "แบบครู" เหมือนบทกวี บทต่อไปนี้ ก็อย่าวาดฝันอะไรเลย คือ ครูสอนเรื่องตอกไม้ไผ่ในหนังสือ แต่ถ้าไม่ใช่เช่นนั้น ให้ครูลองพิจารณาการสอนใน "แบบยาย" ดูบ้าง คือ ยายสานเสื่อลำแพนด้วยไม้ไผ่ หรือไม่ก็ "แบบของผึ้งงาน" ต่อไปนี้ เมื่อคุณเพลินชมสวนมวลไม้ดอก คุณเริ่มจะเห็นแล้วใช่ไหมว่าการศึกษาที่ถูกแท้ งานวิจัยที่ถูกทาง และการวางวิถีชีวิตที่ถูกวิธี เป็นอย่างไร หรือยังมัว "ติดกับ" หรือ "ติดกรอบ" อะไรอยู่ อ๋อ...ใช่สินะ เราถนัดมือขวามานานแล้ว โอ้...เหนื่อยนะ ยากนะ ที่เราจะฝ่าด่าน "กับ" และ "กรอบ" อะไรสักอย่าง มิหนำซ้ำสิ่งที่คุณ และ นักวิชาการ บ้านเมืองนี้สั่งสม มันก็มีไม่น้อยเลยที่ตกอยู่ภายใต้ความเป็นทาส จักรวรรดิแห่งวัฒนธรรม เมื่อชนชั้นปัญญาไหลไปตามภาวะโบ๋กลวงตัวตน คิดเองไม่เป็น โพรงสมองล้วนเต็มไปด้วย ความคิด ของคนอื่นและวัฒนธรรมอื่น ก็แล้วนับประสาอะไรกับเด็กๆ และเยาวชนไทยวันนี้ จะมิพูดจา หรือร้องเพลงด้วยสำเนียงเสียงของ "ลูกครึ่ง" แต่งเนื้อแต่งตัวตั้งแต่ "เส้นผม" ถึง "ส้นตีน" ด้วยแฟชั่น ของจักรวรรดิวัฒนธรรม และมันก็ยากที่ผมจะบอกว่า ห้องสมุดของฉันคือป่า อย่างไรก็ตาม, ผมอยากจะเตือนคุณว่า กาลเวลาหลอมไม้ให้เป็นหิน คุณและประเทศชาติของเราจะเลือกเป็นเช่นไร มันก็เป็นเรื่องของชะตากรรมที่คุณ คุณ คุณ คุณ คุณ คุณ คุณ คุณ และคุณนั่นแหละเป็นผู้กระทำนำไป นั่นคือ เราต่างมีประตูสู่โลกกว้าง สำหรับผม, ไม่ว่าคุณจะเป็นเช่นไร หรือประเทศนี้จะเป็นไปทางใด ผมจะเป็นแบบของผม ผมไม่แคร์คุณ และไม่แคร์ใครทั้งนั้น ฉันเชื่อในสิ่งที่ฉันสร้าง คุณจะคิดว่าผมอหังการก็เชิญ ผมพร้อมจะเป็นเช่นนั้น และผมก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ ผมมันไม่ใช่ อ้ายพวกพูดอย่างทำอย่าง เพราะว่า ฉันจะมีชีวิตไปทำไม มีสำนวนเซนสำนวนหนึ่งกล่าวว่า "คนจัดดอกไม้ ดอกไม้จัดใจคน" ผมคิดว่านี่แหละ คือปรัชญา ที่ยิ่งใหญ่ ของซีกโลกตะวันออก ซึ่งมีตัวตนของพุทธะ ตัวตนของอุษาคเนย์ ที่มีคุณมีผมอยู่ใน ผลึกวิญญาณร่วม ทุกวันนี้ผมจึงตระหนักว่า ฉันเขียนกลอนขณะกลอนก็เขียนฉัน ผมไม่เคยขบถต่อสิ่งที่ผมเชื่อ และกาพย์กลอนทุกบทที่ผมเขียน ดังนั้น... เมื่อน้ำใสสำหรับฉันอยู่ต้นน้ำ ผมจะไม่ใส่ใจกับดวงใจ (สวะ) ไร้สาระให้เสียเวลาอีกต่อไป มันหยันเยาะผมได้ ผมก็จะ "เสียดเย้ย" มันบ้าง ผมจะไม่ "มองหน้าผา ถ้าแค่เห็นว่าเป็นผา" ซึ่ง "อาจไม่รู้ที่มาแห่งผาหิน" แต่ผมจะ "...มองผาทะลุผาเห็นฟ้าดิน" เพื่อ "ยลยินปรัชญาแห่งผาภู" และผมก็จะปลอบประโลม จิตวิญญาณ ของตัวเองให้มุ่งมั่นองอาจว่า เมื่อกลางวันดาวดวงนั้นก็มีอยู่ ถ้าราตรีสีดำไม่สำแดง ดาวเจ้าจะเจิดแจรงได้อย่างไร... คุณไม่ต้องตั้งปุจฉาในใจหรอกว่า ผมจะไปได้สักกี่น้ำ หรือผมจะสู้แบบ "เอาหัวเข่าเข้าหักพร้าคม" หรือ "ยอมหักไม่ยอมงอ" หรืออะไรๆ ทำนองนั้น เพราะถ้าคุณมีปุจฉาเช่นนั้น คุณก็ยังไม่รู้จักผม อย่างแท้จริง ฉันนี่แหละต้นสนโอนลมลู่ คุณจะดูถูกดูแคลนผมก็ได้นะว่าผมก็แค่อ้าย "สนลู่ลม" ไม่เป็นไร ถ้าคุณจะตื้นเขิน คิดตาม สำนวน ดังกล่าวด้วยนิยามดาดๆ เพียงแค่นั้น แต่สำหรับผม ผมมองเห็น ศิลปาการวิถีแห่ง ต้นสน ยิ่งใหญ่นัก นั่นคือผมศรัทธาในความเป็นต้นสนที่ "ตั้งตรงสง่างามแบบ รู้อ่อนโอน กับธรรมชาติวิถี ตามโอกาส" ไม่เป็นทั้ง "พิณสายตึง" และ "พิณสายหย่อน" และนี่มิใช่หรือ ที่เป็นมัชฌิมาปฏิปทา ที่ตถาคตผู้ตื่นผู้เบิกบาน ได้เลือกเดิน ล่วงหน้า ไปก่อนแล้ว คุณยังหลับต่อไปกับซ้ายตกขอบและขวาสุดขั้วก็ช่างปะไร ผมไม่เอาด้วย เพราะนั่นมันไม่ใช่ ความจริง ความจริงที่มีอยู่ในโลกใบนี้มันเป็นความหลากหลาย ที่คุณและผมจะต้องใช้ปัญญา ที่ถูกต้องถ่องแท้คอนโทรลมัน นำพามันไปสู่ทิศที่สว่างงาม ไม่มีคำว่าชนะและไม่มีคำว่าแพ้ มีแต่ "สันติสุขทุกย่างก้าว" ...ทุกย่างก้าวนะผมขอย้ำ ไม่ใช่หมายเอาสันติสุขไปไว้ที่ปลายทาง ถ้าอย่างนั้น คุณจะไม่มีทางไปถึงได้เลย ทั้งหมดที่ผมว่ามานี้มันคือการ "ทุบกระท้อนให้หวาน" และ "ตีเหล็กให้ได้พร้าเนื้อดี" แต่ถ้ากระท้อน อย่างคุณจะเป็นกระท้อนเน่า หรือเหล็กอย่างคุณจะเป็นเหล็กผุๆ ก็ช่างปะไร และจะบอกคุณ ด้วยบทกวีบทสุดท้ายว่า ดอกน้ำค้างหอมอย่างไรในยามรุ่ง ถ้าคุณเป็นสายลมเช้าหรือจิ้งหรีด ผมก็ยินดีที่จะเป็นดอกน้ำค้างอยู่ร่วมในรุ่งอรุณ แต่ถ้าคุณเป็นดั่งดวงตะวันตามความหมายที่ปรากฏในบทกวีวรรคสุดท้าย ก็ขอเราอย่าได้พบ ได้เจอะเจอกันอีกเลย หมายเหตุ บทกวีที่ร้อยเรียงในบทความนี้เป็นส่วนของบทกวีที่ผมเขียนขึ้นในนาม จันทร์ วรลักษณ์ พิมพ์รวมเล่ม ในหนังสือกวีนิพนธ์ชื่อ ไม้ ตะปู และหัวใจ, ๒๕๔๗ - เราคิดอะไร ฉบับที่ ๑๖๖ พฤษภาคม ๒๕๔๗ - |