: ๔ ๕ ๗ ๘ เป็นตัวเลขกำกับหัวข้อ โพธิปักขิยธรรม ๓๗ เลข ๔ มีอยู่ใน ๓ ข้อแรกคือ สติปัฏฐาน ๔ สัมมัปปธาน ๔ อิทธิบาท ๔ ส่วน ๕ ก็เป็นหัวข้อของ - อินทรีย์ ๕ - พละ ๕ เลข ๗ คือ - โพชฌงค์ ๗ และ ๘ คือ มรรคมีองค์ ๘

ก็ได้ตัวเลข ๔ ๕ ๗ ๘ เป็นเลขหลักในการที่จะเป็นข้อสังเกต หรือจดจำหลักของโพธิปักขิยธรรมให้ง่ายขึ้น ซึ่งถ้าเอาทั้งหมดมารวมกันจะได้เท่ากับ ๓๗

: มีหมดเลย คนเก่าก็ยืนหยัดยืนยัน เดี๋ยวนี้สังเกตได้เลยว่า คนเก่าก็ตั้งอกตั้งใจที่จะไปให้ครบ ๗ วัน สมัยก่อนๆมีอยู่ช่วงหนึ่งที่อาจจะคิดผิดว่า เคยมาแล้วรู้แล้ว ก็เลยไม่ให้ความสำคัญเท่าที่ควร ซึ่งที่จริงถ้าให้ความสำคัญ ก็จะได้ไปเรียนรู้ปริยัติ ปฏิบัติ ปฏิเวธก็จะเกิด บรรลุธรรมตอนนั้นเลยก็ยิ่งดีใหญ่ ช่วงนั้นก็เลยมีการเพิ่มๆ ลดๆบ้าง

ก็วิเคราะห์ตั้งแต่สติปุถุชนออกไปกว้างๆ ที่เป็นพื้นฐานของคนทั่วๆไปที่มันพอรู้ทั้งนั้นแหละ แล้วก็ค่อยๆ ไล่ไปหาสติกัลยาชน อธิบายเรื่องราวประกอบเป็นตัวอย่างให้เห็นความมีสติ-ไม่มีสติอย่างไร

อย่างปุถุชนก็มีสติสามัญธรรมดาของคนส่วนมาก คนบ้าก็มีสติอีกแบบหนึ่ง ซึ่งคนธรรมดาเห็นว่าเขาไม่เหมือนปุถุชนคนธรรมา ก็เลยเรียกจัดเขาเป็นคนเสียสติ ปุถุชนเขาก็อยู่กันแบบของเขา ล่าลาภ ยศ สรรเสริญ เสพโลกียสุข ก็เป็นสติธรรมดาของเขา เป็นสามัญวิสัยของคน เขาจะทำอะไรก็จะมุ่งหมาย หรือเจตนาไปตามสามัญสำนึกของเขาอย่างนั้น

กัลยาณชนก็มีสำนึกขึ้นมาบ้าง พากเพียรบ้างตามภูมิ ที่เขามีบุญบารมีของแต่ละคนซึ่งไม่เท่ากัน แม้จะมาปฏิบัติธรรมบ้างก็อยู่ในระดับกัลยาณชนเป็นส่วนมาก จะไม่ถึงขีดบรรลุเป็น "อาริยชน" ง่ายๆ ถ้าไม่เป็นสัมมาทิฏฐิจริง และสัมมาปฏิบัติให้ถึงขั้นพ้นสังโยชน์ แต่ก็พากเพียรกันอยู่ไม่น้อย เพื่อที่จะพัฒนาตนเองไปสู่สัมมาทิฏฐิ มีการสังวรสำรวม ศึกษาคุณธรรม ไม่ใช่เอาแต่ล่าลาภ ยศ สรรเสริญ โลกียสุข แต่ก็ยังไม่รู้ขอบเขตและเนื้อหาของคำว่า "สติสัมโพชฌงค์" ที่เป็นสติของอาริยะ เป็นองค์แห่งการตรัสรู้ เข้าขีดอาริยะ เป็นอริยมรรคอริยผล เป็นสัมมาสติ เป็นสัมมาวายามะ เป็นองค์แห่งการตรัสรู้ พัฒนาสังกัปปะ กัมมันตะ อาชีวะ

จนเกิดปัญญา ปัญญินทรีย์ ปัญญาผล ตามองค์ธรรมของสัมมาทิฏฐิ สั่งสมเป็นสัมมาญาณ สัมมาวิมุติเข้าไปจริงๆ พ้นสังโยชน์ ๓ เป็นอย่างต่ำ จึงเป็นขีดตัดสินว่าเป็น "สติสัมโพชฌงค์" หรือสติอาริยะตามความหมายของพุทธ

ก็พยามยามอธิบายให้เข้าใจไปเรื่อยๆ ซึ่งมันก็ยากอย่างว่านั่นแหละ เราก็ต้องลึกซึ้งขึ้นไปเรื่อยๆ แต่ละปีๆ แต่มันก็น่าชื่นใจนะ ปรากฏว่าคนรับได้มีเยอะ แสดงว่าคนของเราก้าวหน้า

: เราก็มีการวิเคราะห์วิจารณ์กันดู แสดงกันมาสองวันสองคืน แต่ละคนก็แสดงความคิดเห็นออกมา ค่าเฉลี่ยก็เห็นชัดเจนว่ารับกันได้ดี ได้เข้าใจกันมากขึ้น คนที่เคยบอกว่า แต่ก่อนไม่เข้าใจ แม้แต่คนนอก คนใหม่ หรือแม้แต่พระอาคันตุกะก็ยังบอกว่าท่านเข้าใจได้มาก

: ก็หมายความตามนั้น แล้วก็เป็นความเจริญหรือประเสริฐชนิดที่เป็นนักสร้างสรรที่แท้จริง ไม่ใช่สร้างสรรแล้วไม่เสียสละ จนกลายเป็นนายทุน เป็นผู้ที่มั่งคั่งร่ำรวย เอาเปรียบชนชั้นล่างที่ถูกขูดรีด ต้องจำนนต่อความพ่ายแพ้ ก็พ่ายแพ้อยู่จริงๆ

ผู้เสียสละคือผู้ที่รู้ปรัชญาของความเป็นผู้มีประโยชน์มีคุณค่าแท้ได้ลึกซึ้งและเสียสละจริงกว่า เสียสละไม่แลกเปลี่ยนกลับคืนมา หรือเอาอัตราการแลกเปลี่ยนกลับมาอย่างเอาเปรียบ ด้วยกลวิธีนานาชนิด ด้วยความฉลาด ไม่ใช่เช่นนั้นเลย แต่เสียสละชนิดไม่ได้เปรียบมาให้ตนอย่างสะอาดบริสุทธิ์ลึกซึ้งจริง

ถ้าเข้าใจความเป็นอาริยชนเช่นนี้ได้ เขาก็จะมาพากเพียรปฏิบัติ ประพฤติลดละกิเลส ลดความเห็นแก่ตัวลงจริงๆ เมื่อลดกิเลสลงได้จริง ก็มามีพฤติกรรมถูกต้องในสังคม สังคมก็จะมีคนประเสริฐ หรือคนเจริญที่ได้ "สร้างสรร - เสียสละ" จริง มีมากเท่าไร สัจจะอันนี้ก็จะเจริญในสังคมเป็นสัจจะที่จะพิสูจน์ เปรียบเทียบให้เห็นว่า อาริยธรรมที่มีอยู่เป็นอย่างไร แม้จะยังมีน้อยก็ตาม

: เจริญ "สร้างสรร" ขึ้นมา เข้าใจ เต็มใจ เห็นได้ทั้งพฤติกรรมหรือกัมมันตะ และอาชีพเป็น "สัมมาอาชีวะ" ขึ้นมายืนยันกับสังคมยิ่งๆ ขึ้น ไม่ฉ้อฉล ไม่ฉลาดแกมโกง แล้วก็พากเพียรที่จะลดละกิเลส ที่จะลดละอัตตามานะความเห็นแก่ตัว "เสียสละ" อย่างเต็มใจ เข้าใจ ไม่ตีกิน ไม่เลี่ยงหลบ ไม่เกียจคร้าน ไม่เอาแต่อยู่ว่างๆ เบาๆ เพราะถ้าเป็นอย่างนั้นมันก็แย่กว่าสัตว์ มีคุณค่าสู้วัวสู้ควาย ซึ่งต้องทำงานก็ยังไม่ได้ เพราะไม่ได้สร้างสรรอะไร ได้แต่มักน้อยสันโดษอยู่อย่างนั้น วัวควายมันก็มักน้อย แต่มันก็มีการงาน ทำข้าวให้คนกิน แต่ตัวมันเองยังกินฟางเลย

เป็นคนนี่ต้องสร้างสรร เสียสละ แล้วก็ลดกิเลส สอดคล้องกันทุกแง่ ซึ่งอาตมาก็เห็นว่าในการอบรมนี้ ส่วนใหญ่เจริญขึ้นเห็นได้ชัด

แม้จะมีบางคนตกร่วงไปบ้างก็เป็นธรรมดา ธรรมชาติ ปัจจัตตัง แต่บางทีบางคนไม่ได้ตกร่วง เหมือนกับต้องออกไป ต้องเข้ามา บางทีมันวูบวาบตามกิเลสมันพาให้เป็น นั่นก็ต้องปล่อยไป พวกเขาก็ไม่อยากเป็นหรอก แต่เขาก็โดนกิเลสมันเล่นงานเอา มันก็ต้องเป็นบ้าง แต่ถ้ามีภูมิธรรม มีสัจจะที่ได้แล้วจริง สักวันก็จะมีข้อเปรียบเทียบ ประสบการณ์เหล่านั้นจะสอนจะบอกเอง

: ก็มี อยู่ไปวันๆ อยู่ไปเรื่อยๆ ไม่พัฒนาก็พยายามสอนเขาอยู่ พยายามจี้ พยายามเร่งรัดพัฒนา พยายามที่จะให้รู้ตัว แก้ไขปรับปรุงอยู่ แต่ก็มีไม่มากหรอกนะ มันก็ได้ตามบารมีของเค้าน่ะ มันอาจจะช้าไปเอาให้ได้ดั่งใจเราไม่ได้ ก็ได้เท่าที่ได้ เมื่อยังไม่ต่ำกว่ามาตรฐานที่จะอยู่ร่วมกันได้ ก็ถือว่าเป็นมวลที่มีคุณค่าพอสมควรแล้ว

สำนึกก็คือ ได้พัฒนาตนเองอย่างแรงหรืออย่างเบาก็แล้วแต่ มันก็ยังมีการได้พัฒนาขึ้นมาบ้าง ถ้ามี "สัมมาทิฏฐิ" สำนึกมาก สังวรมาก มีวิริยะสูง มีอิทธิบาทสูง เขาก็ได้ปฏิบัติมาก ข้อสำคัญว่า สัมมาทิฏฐิของเขาถูกต้อง สติปัฏฐานเขาได้สังวร สัมมัปปธาน ของเขาได้ทำ ธัมมวิจัยของเขาได้ใช้จริงๆ มีแรงดันของวิริยะหรืออิทธิบาทนี่ การประพฤติปฏิบัติก็จะติดเครื่องเดินเครื่อง อย่างที่อาตมาได้สาธยายไปในโพธิปักขิยธรรม คราวปลุกเสกฯ คิดว่าได้เปรียบเทียบ แมัจะเป็นรถยนต์คันหนึ่ง เปรียบเทียบด้วยแรงกดที่จะเดินอย่างไร ก็ได้วิเคราะห์วิจัยออกมาที่คิดว่าเข้าใจง่ายที่สุดแล้วนะ

: ต้องศึกษานะ ช่วยให้ความรู้ อย่างอาตมารู้ว่าอย่างนี้ดีอย่างนี้ถูก ก็เสนอสื่อให้ฟัง ส่วนใครจะมีปัญญารับ ใครจะเชื่อหรือไม่นั้น บังคับกันไม่ได้หรอก ใครรับได้ก็ได้ รับได้แล้วจะเอาไปปฏิบัติหรือไม่ก็บังคับกันไม่ได้อีก

ผู้ที่รับได้แล้วเอาไปปฏิบัติ มีการปฏิบัติโดยมีสังวรปธาน - ปหานปธาน - ภาวนาปธานและอนุรักขนาปธาน เป็นสภาวะเป็นอยู่จริง นั่นแหละเรียกว่า สำนึก ปฏิบัติถี่ ก็เป็นสำนึกที่ถี่ สำนึกที่มาก ปฏิบัติไม่ถี่ก็นานๆ สำนึกที

: ถ้ามันเป็นปีอธิกมาส มีแปด ๒ แปด เขาก็จะเอามาฆบูชาไปเป็นเดือน ๔ เพ็ญเดือน ๔ เขาก็นับกันอย่างนั้นทำกันมาแต่ไหนๆ แต่ว่าเรามีความจำเป็นที่ต้องใช้เดือน ๓ อย่างเดิม เราถือว่าจริงๆ มาฆบูชาเป็นเพ็ญเดือน ๓ แต่มันพิเศษขึ้นมาเป็นอธิกมาส เขาจะไปนับเดือน ๔ ก็แล้วแต่เถอะ เราก็ไม่มีปัญหาอะไร เราก็ไม่ขัดแย้ง เราก็ไม่ขัดข้องอะไร แต่เราจะถือเอาวาระที่เราจะไปจัดงานของเราเท่านั้น ไม่งั้นมันจะชิดกับงานพุทธาภิเษกฯ เกินไป มันจะกระชั้น เราก็เลยต้องใช้วันเพ็ญเดือนสามตามเดิม

: แล้วมันสะดุดกันมั้ยล่ะ?

: ก็ดีแล้วนี่ ?

: มันเกิดนั่นแหละ เรารู้ให้ได้ว่า ก็อย่าให้มันเกิด ต้องสังวร ต้องปหานให้ได้ คุณบอกว่า "มันยังต้อง..." ก็เพราะว่าเรายังล้างไม่หมด เรายังปฏิบัติสมบูรณ์ไม่ได้ เพราะปฏิบัติสมบูรณ์ไม่ได้นั่นแหละ เราจึงต้องมาพยายามย้ำเตือนกันให้ปฏิบัติ ปฏิบัติเพื่อให้สมบูรณ์ให้ได้ไง ? และขอยืนยันน่ะว่า มันปฏิบัติสมบูรณ์ได้ ถ้าหากว่ามันปฏิบัติสมบูรณ์ไม่ได้ ก็หมายความว่าเราล้างกิเลสตัวนี้ไม่ได้ เราล้างไม่ได้ก็เป็นส่วนตัวของเรา แต่ไม่ได้หมายความว่าทฤษฎีหลักหรือความเป็นจริง ความแท้จริงนั้นล้างไม่ได้ ไม่ใช่?