มีเรื่องเล่าว่า สามีภรรยาคู่หนึ่ง สามีพึ่งรู้ธรรมะมาใหม่ๆ ก็นำไปใช้ปฏิวัติในครอบครัวทันที ด้วยการอบรม สั่งสอน ให้ภรรยา ปฏิบัติตน เป็นคนดี เช่น การเอาแต่นั่งดูทีวีเป็นการเพิ่มกิเลส แต่สอนไปก็เหมือน เป่าควายให้ปี่ฟัง เขาเลยคว้าเอาทีวี มาทุ่มใส่พื้น ให้พังไปต่อหน้าต่อตา ผลสุดท้าย ภรรยาก็หนี ไปดูทีวี ที่บ้านคนอื่น

ยิ่งเรื่องบุหรี่ แม้จะบอกสอนขู่เข็ญแค่ไหน ภรรยาก็อดไปลักสูบไม่ได้เขาทุบประตูหน้าต่างพังไปหลายบาน ก็ยังแอบสูบ อย่างเก่า จนเขารู้สึกท้อ ที่จะสั่งสอนอีกต่อไป... อุทาหรณ์จากเรื่องนี้ ผู้อ่านคงวินิจฉัยกันได้ว่า ระหว่างสามีที่รู้ธรรมะ กับภรรยาที่ไม่รู้ธรรมะ ใครจะโหดกว่ากัน

ทำอย่างไรความโหด จึงจะสามารถเปลี่ยนมาเป็นเมตตาต่อกันและกัน นี่คือความยิ่งใหญ่ ของการ ปฏิบัติธรรม แต่วิสัยของ มนุษย์นั้น ย่อมสุดทนต่อการผายลม ของคนอื่น แต่กลับนอนคลุมโปง สูดดม กลิ่นลม ของตัวเองได้ อย่างสบายอกสบายใจ

ถ้าเปรียบอวิชชาดุจดังถังส้วม มนุษย์ทุกคนต่างล้วนตะเกียกตะกายว่ายวนอยู่ในถังส้วมด้วยกันทั้งสิ้น เมื่อต่างคน ต่างมีอุจจาระ ติดอยู่ตามเนื้อตัว หน้าตาด้วยกัน ก็ควรละหรือ? ที่เราจะรีบไปบีบคอให้คนอื่น เขาเช็ดอุจจาระ ออกจากตัวเขา หรือควรจะรีบเช็ด อุจจาระ ออกจากตัวเรา นั่นแหละก่อน?

และถ้าเราเห็นให้ได้ว่า อุจจาระที่ติดอยู่ตามหน้าตาเนื้อตัวของเรานั้น เป็นสิ่งที่น่าสะอิดสะเอียน เหม็นยิ่งกว่า ของใครๆ (เพราะมัน อยู่ใกล้จมูกเรา มากที่สุด) ดังนั้นเราต้องรีบจัดการความเลวร้ายใดๆ แม้มากแม้น้อย ก็ตามที่มีในตัวเรา ออกไปให้เร็วที่สุดก่อน คนที่เห็นได้ เช่นนี้ ก็จะเกิดความเห็นใจ และเกิดจิตเมตตา ต่อเพื่อนมนุษย์ ที่ตกอยู่ในถังส้วม แห่งอวิชชาด้วยกัน

ความโหดร้ายรุนแรงจะเกิดจากความหลงตัวว่า ตนสะอาดผุดผ่องดังทองทา ส่วนคนอื่นนั้นน่าขยะแขยง เพราะสายตาของมนุษย์ ไม่สามารถ มองย้อนมาดูตนเองได้ ถึงดูได้ก็เห็นเล็กๆน้อยๆ เท่าเส้นขน แต่โทษ คนอื่นนั้น แลเห็นเช่นภูเขา ถ้ามีญาณปัญญา สามารถย้อนดู กิเลสของตนได้ เป็นภูเขาเลากา มนุษย์ก็จะมีเมตตา ต่อกันและกัน ด้วยความสำนึก แห่งเพื่อนร่วมทุกข์ เกิด แก่ เจ็บ ตาย ด้วยกัน ทั้งหมดทั้งสิ้น

ในยุคกาลสังคมปัจจุบัน พ่อท่านเน้นกับพวกเราว่า จะใช้สันติวิธีแก้ปัญหาไม่พอ ต้องเจริญเมตตาวิธีให้มาก ในการแก้ปัญหาสังคม

และเรื่องของการเจริญเมตตา หรือการมากไปด้วยความมีน้ำใจนี้ ก็เป็นเรื่องที่น่าแปลก ยิ่งแจกยิ่งจ่าย ยิ่งให้ออกไป ก็ยิ่งกลับมีมากมายไม่สิ้นสุด แม้จะเริ่มต้นเพียงจุดหนึ่งเล็กๆ จากเราเท่านั้นก็ตาม ซึ่งไม่ต่าง อะไรกับต้นกำเนิดของแม่น้ำลำธาร ถ้าใครเคยดูหนังสารคดี หรือเข้าป่าไปดูกับตาของตัวเอง ก็จะพบว่า ต้นกำเนิดแม่น้ำลำธารนั้นเกิดจากรูน้ำเล็กๆ ที่รินไหลอย่างไม่ขาดสายต่อเนื่องทั้งปี

เรื่องของเมตตาและน้ำใจนั้น แม้เล็กแม้น้อย แต่ถ้ารินไหลได้สม่ำเสมอ ก็สามารถก่อเกิดเป็น ธารน้ำใจ อันยิ่งใหญ่ ไม่ต่างจากแม่น้ำทั้งหลายที่มีต้นกำเนิดมาจากรูน้ำเล็กๆ ฉันนั้น

- คณะผู้จัดทำ

(สารอโศก อันดับที่ ๒๕๐ กรกฎาคม ๒๕๔๕)