ก่อนจะเข้ามานั่งในศาลานี้ ก็ไปยืนดูที่แผ่นป้าย นึกถึงคุณเล็ก คุณลักขณา อายุ ๓๖ เริ่มมาช่วยขายอาหารมังสวิรัติ ตั้งแต่แรกๆ ที่เราเปิดร้านที่จตุจักร ในตลาดนัดจตุจักร แล้วก็ข้ามฝั่งมาอยู่ข้างถนน ตรงบริเวณตลาด อ.ต.ก. แล้วข้ามไปอยู่เกาะสามเหลี่ยม ไปอยู่ใต้ต้นไม้ ก็นึกถึงภาพแกตลอดนะ

แกเป็นคนที่จริงจัง แล้วก็ยังสาวอยู่ อายุน้อย ไม่ใช่เข้ามาในลักษณะที่อกหัก หลักลอย คอยงาน สังขารโรยก็เปล่า เข้ามาในลักษณะที่ยังมีกำลังวังชาอยู่ แล้วก็ครอบครัวที่บ้านเท่าที่เรารู้ เป็นครอบครัวค่อนข้างจะมีฐานะ ไม่ใช่หาเช้ากินค่ำอะไรทำนองนั้น ก็เข้ามาเสียสละ เสียชีวิตเมื่ออายุ ๓๖ ขายมังสวิรัติอยู่กับเรา ก็นับเป็นเวลาอย่างน้อยก็ ๘ ปี ๘ ปีของคุณเล็กนี่นะครับ แทบจะทุกชั่วโมงก็ว่าได้ เป็นชั่วโมงของการเสียสละทั้งนั้น เสียสละมา ๘ ปี ไม่ใช่น้อยๆ

ผมนี่อายุ ๕๕ ถ้าจะนับชั่วโมงของการเสียสละแล้ว น้อยกว่าคุณเล็กเยอะเหลือเกิน เทียบกันไม่ติดเลย เพราะฉะนั้น อย่าไปดูถูกคนที่เขาอายุน้อยกว่าเรา หนุ่มกว่าเราสาวกว่าเรา เมื่อเขามาปฏิบัติธรรมนั้น เขาปฏิบัติได้มากกว่าเรา

ถ้าแม้นผมตายในเดือนนี้ ขณะนี้หรือวันนี้ก็ตามนี่ ผมไม่มีทางจะไปเทียบกับคุณเล็ก หรือคุณลักขณานี้ได้เลย เพราะว่าชั่วโมงของการเสียสละ ชั่วโมงของการทำบุญทำกุศลนั้น ต่างกันลิบลับ ต่างกันมากมาย คุณเล็กเป็นคนที่เอาจริงเอาจัง คือผมนี่ ในลักษณะที่เป็นคนหนึ่ง ที่เป็นตัวตั้งตัวตีขายอาหารมังสวิรัติ ตั้งแต่เปิดร้านอยู่ในตลาดนัดจตุจักร ก็มักจะแวะไปคุยกับผู้ที่ไปร่วมงาน เพราะในตอนนั้น เสาร์-อาทิตย์ ก็เป็นของตัวเองตลอด ก็สามารถที่จะให้ความสนใจ กับหลายต่อหลายคนได้ คุณลักขณานี่เป็นคนเอาจริงเอาจัง พูดน้อย พูดไปยิ้มไป ทำงานหนัก ทำอะไรไม่เป็น ก็เริ่มตั้งแต่คั่วถั่วก่อนก็เอา

เมื่อกี้ยังคุยกับผู้ที่เคยไปร่วมงานกัน ขณะนี้ก็ยังร่วมงานกันต่อ ในการขายอาหารมังสวิรัติ ก็นึกออกขึ้นมาได้ว่า เขาเริ่มจากคั่วถั่ว เสร็จแล้วต่อมาก็ขายของทอด โอ้โห! ขายของทอดเนี่ย ถ้าไปดูแล้วจะเป็นหน้าที่ ที่ต้องใช้ความอดทนมากที่สุด ไอน้ำมัน มันขึ้นมาขึ้นหน้าขึ้นตานี่ ผมเจอเข้า ๒๐ นาที ผมก็จอดแล้ว นี่ขายอยู่ได้เป็นชั่วโมงๆ ขายอยู่ได้เป็นครึ่งค่อนวัน ไม่ใช่ธรรมดา

คุณเล็กเป็นคนที่เสียสละมากนะ แล้วเป็นคนที่มีธรรมะ เวลาที่ไปคุยถึงใครนี่ ว่า เอ๊ะคนนี้เขาออกจากร้านไปอีกแล้ว ทำไมเขาถึงออกจากร้าน คุณเล็กก็จะพูดในลักษณะ เป็นเชิงธรรมะให้เราฟังว่า ที่เขาออกไปนี่เพราะอะไรๆ เพราะว่าขาดธรรมะในข้อนี้ๆ ไม่ยืนหยัดยืนยันอย่างนี้ๆ คุณเล็กเป็นคนที่คงเส้นคงวามาโดยตลอดนะ เป็นคนที่มั่นคงมาก การเสียสละของคุณเล็กนั้น เป็นประโยชน์ต่อสังคม ถึงแม้ว่าจะเป็นผู้หญิงตัวเล็กๆ ก็ตาม ไม่มีใครเขารู้จักมากมายนักในกรุงเทพฯ หรือในบ้านนี้เมืองนี้ แต่ก็มีการเสียสละที่สูงส่งมาก ทำให้พวกเราหลายต่อหลายคน ที่ไปช่วยที่ร้านมังสวิรัติได้คิดขึ้นมา

ผมก็ทราบนะฮะว่า คุณเล็กเป็นโรคหัวใจ เป็นมานานแล้ว นี่ถ้าเป็นคนอื่นนะ คงนึกถึงวันตาย หรือไม่ก็ตั้งหน้าตั้งตาที่จะแสวงหา ว่าทำอย่างไร ถึงจะพ้นจากโรคภัยไข้เจ็บอยู่ คงไม่ตั้งหน้าปฏิบัติธรรม อย่างเอาจริงเอาจัง อย่างคุณเล็กนี้แน่นอน แต่กลับไม่ยังงั้นครับ ปฏิบัติธรรมอย่างเอาจริงเอาจัง แล้วก็ชนิดที่เรียกว่า เสียสละตลอด เจอกันที่ไหนก็เห็นทำงาน ไม่ค่อยเจอในลักษณะ นั่งพักผ่อนเฉยๆ ไม่มี

ดังนั้น ความเสียสละของคุณเล็กนั้น จึงมากทีเดียว เมื่อเปรียบเทียบกับคนแก่ๆ คนอายุ ๕๕ อย่างผม ซึ่งอายุมากกว่าตั้งเกือบ ๒๐ ปี เพิ่งเสียไปอายุ ๓๖ ผมอายุ ๕๕ อายุต่างกันตั้ง ๑๙ ปี แต่การเสียสละนั้นน้อยกว่ากันมาก เมื่อได้คิดอย่างนี้แล้ว เราก็น้อมนำมาใส่ตัวเราว่า ที่คนอื่นเขารู้จักผม ในลักษณะที่เป็นคนเสียสละคนหนึ่งนั้น ยังเสียสละน้อย ไม่เท่ากับบางคน ที่เขายังทำอยู่อย่างมากมาย ที่พูดอย่างนี้ ไม่ใช่จะมาโฆษณา เพื่อว่ากลับไปกรุงเทพฯแล้ว จะได้มีคนไปช่วยขายมังสวิรัติเยอะๆ ก็เปล่านะครับ แต่เป็นเพียงเพื่อมาบอกให้ฟังถึงว่า เมื่อนึกถึงความเสียสละแล้ว ก็ทำให้ย้อนคิดถึงคนคนหนึ่ง แล้วก็มาเปรียบเทียบกับตัวผม ซึ่งได้แสดงผลงานมาบ้าง แต่ว่าเป็นผลงานที่คนอื่นเขารู้จัก

เรื่องนี้เป็นเรื่องที่ดีที่เราจะต้องทำต่อไป.

รำลึกถึง เล็ก (ลักขณา)

ดูไฟที่ค่อยๆ มอดไหม้

ยังจำรูปร่างท้วมขาว ใบหน้าที่ยิ้มแย้มของเล็กได้เสมอ ซึ่งทำให้ผู้เข้าใกล้สบายใจ แม้เวลาชีวิตของเล็กจะน้อย เพียงแค่ ๓๕ ปีกว่า แต่เล็กได้ใช้ช่วงเวลาได้คุ้ม และมีกำไร เล็กได้เข้าทำงานในชมร. ด้วยความเข้าใจในการปฏิบัติธรรม เสียสละอย่างมาก ขยันอดทนอย่างหาตัวจับยาก

พ่อท่านเน้นการทำงาน ด้วยความเสียสละ ถ้ายิ่งมีเงินเดือน ๐ เป็นการฝึกปฏิบัติธรรม เพราะการทำงานร่วมกันนั้นมีผัสสะมาก โดยเฉพาะในชมร. เล็กตั้งใจทุ่มเททำงานอย่างจริงจัง ตื่นเช้าตั้งแต่ตี ๑ - ตี ๒ การจับจ่าย เล็กก็จะประหยัดให้เกิดประโยชน์มากที่สุด ดิฉันเองเห็นเล็กทำงานแล้วก็เป็นห่วง ไม่ทราบด้วยว่ามีโรคประจำตัว ยัง กับเล็กรู้ ซึ่งพอใครเตือน แกก็จะบอกว่า แกไม่มีเวลามากเหมือนคนอื่นหรอก ต้องรีบทำ แม้การผ่าตัดหัวใจ เล็กก็ผ่า เพื่อจะได้แข็งแรง มาช่วยงานได้อีก

แม้เล็กจะจากไป แต่ตัวอย่างที่เล็กทำให้ดูนั้น จะเป็นแบบอย่างแก่เรา ซึ่งทุกชีวิตได้ถูกตัดสินมาแล้วทุกคน เว้นแต่ช้าหรือเร็วเท่านั้น

ศิริลักษณ์ ศรีเมือง

๑๒ ก.พ. ๒๕๓๓