ทำบุญวัตถุน้อยนิด แต่จิตศรัทธาผ่องใส ไม่หวังโลภหลงสิ่งใด สุดท้ายได้ถึงนิพพาน พระโกสิยเถระ ได้กระทำบุญไว้แล้ว แม้ในสมัยของพระพุทธเจ้าองค์วิปัสสี ในคราวนั้นเขาเป็นชายหนุ่มคนเฝ้าประตู อาศัยอาชีพนี้หากินอยู่ในนครพันธุมดี

วันหนึ่ง เขาได้พบเห็นพระพุทธเจ้าพระองค์นั้น ทันทีที่ได้พบก็บังเกิดจิตยินดีเลื่อมใสขึ้น จึงได้นำเอาท่อนอ้อยถวายแด่พระพุทธเจ้าผู้ประเสริฐสุด แม้ให้ทานแล้วจิตก็เบิกบานผ่องใสยิ่งนัก

ด้วยผลแห่งบุญนั้น เขาได้เที่ยวไปเกิดในเทวโลก(โลกของผู้มีจิตใจสูง) และมนุษยโลก(โลกของผู้มีจิตใจประเสริฐ) จนกระทั่ง....ได้เกิดอยู่ในสมัยของ พระพุทธเจ้าองค์สมณะโคดม เขาเป็นพราหมณ์หนุ่มใน ตระกูลโกสิยะ ที่ใส่ใจในการศึกษาธรรม

มีอยู่คราวหนึ่ง เขาได้เข้าหาพระธรรมเสนาบดีสารีบุตร เมื่อได้ฟังธรรมจากพระสารีบุตรเถระแล้ว รู้สึกปีติในธรรมยิ่งนัก ปรารถนาแรงกล้าจะปฏิบัติธรรมอยู่ในพระพุทธศาสนา

พอได้บวชเป็นภิกษุโกสิยะ ด้วยศรัทธาและความใส่ใจศึกษาปฏิบัติ ไม่นานเลย...ก็บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ องค์หนึ่งในโลกนี้

พระโกสิยะเถระเมื่อบรรลุธรรมแล้ว ได้ระลึกทบทวนถึงข้อปฏิบัติต่างๆของตน ทำให้อดที่จะยกย่องสรรเสริญในคุณแห่งครูบาอาจารย์มิได้ ที่สามารถสอนให้ตนทำมรรคผลนิพพาน(ดับกิเลสทุกข์สนิท)ได้เป็นที่สุด

"ผู้ใดเป็นผู้มีปัญญา เรียนรู้ถ้อยคำของครูทั้งหลาย อยู่ในโอวาทของครู ทำความเคารพให้เกิดในโอวาทของครู ผู้นั้นได้ชื่อว่า เป็นผู้มีจิตภักดี เป็นบัณฑิต(ผู้ฉลาดในธรรม) เป็นผู้วิเศษ เพราะรู้ธรรมทั้งหลาย

หากอันตรายอันร้ายแรงเกิดขึ้นแล้ว แต่ไม่อาจครอบงำผู้พิจารณาธรรมอยู่ ผู้นั้นย่อมชื่อว่า ผู้มีกำลังในธรรม เป็นบัณฑิต เป็นผู้วิเศษ เพราะรู้ธรรมทั้งหลาย

ผู้ใดมีจิตตั้งมั่นไม่หวั่นไหว ดุจมหาสมุทรสงบราบเรียบ มีปัญญาลึกซึ้ง เห็นเหตุผลอันละเอียด ผู้นั้นชื่อว่า เป็นผู้ไม่ง่อนแง่นในธรรม ไม่คลอนแคลนในธรรม เป็นบัณฑิต เป็นผู้วิเศษ เพราะรู้ธรรมทั้งหลาย

ผู้ใดเป็นพหูสูต (ผู้คงแก่เรียน) ทรงธรรม(จำธรรมะได้ดี) และประพฤติธรรมสมควรแก่ธรรม ผู้นั้นชื่อว่า ผู้คงที่ในธรรม เป็นบัณฑิต เป็นผู้วิเศษ เพราะรู้ธรรมทั้งหลาย

ผู้ใดรู้เนื้อความแห่งสุภาษิต(คำที่มีคติธรรม) แล้วกระทำตามที่รู้นั้น ผู้นั้นชื่อว่า ผู้อยู่ในอำนาจเหตุผลของธรรม เป็นบัณฑิต เป็นผู้วิเศษ เพราะรู้ธรรมทั้งหลาย"

- ณวมพุทธ -
เสาร์ ๖ ธ.ค.๒๕๔๖
(พระไตรปิฎกเล่ม ๒๖ ข้อ ๓๔๖
อรรถกถาแปลเล่ม ๕๒ หน้า ๑๓๗)

- สารอโศก อันดับที่ ๒๖๖ พฤศจิกายน ๒๕๔๖ -