การปฏิบัติองค์ของ "ในหลวง - สมเด็จย่า" สมควรที่จะเป็นต้นแบบให้กับพสกนิกรได้เป็นอย่างดี ซึ่ง น.ส.พ. มติชน ฉบับ ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๔๘ ได้ตีพิมพ์บันทึกของ พ.อ.(พิเศษ)ทองคำ ศรีโยธิน ที่ได้บรรยายถึง ความประทับใจ ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงปฏิบัติต่อสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี โดยเขียน เล่าไว้ว่า.... หลังงาน พระบรมศพสมเด็จย่าเสร็จสิ้นลงแล้ว ราชเลขาฯ ของสมเด็จย่ามาแถลงในที่ประชุม ต่อหน้า สื่อมวลชนว่า ก่อนสมเด็จย่าจะสิ้นพระชนม์ปีเศษ ตอนนั้นอายุ ๙๓ ในหลวงเสด็จจาก วังสวนจิตรฯ ไปวัง สระปทุม ตอนเย็นทุกวัน ไปทำไมครับ? ไปกินข้าวกับแม่ ไปคุยกับแม่ ไปทำให้แม่ชุ่มชื่นหัวใจ พอเขาแถลง ถึงตอนนี้อาจารย์ตะลึง โอ้โห้! ขนาดนี้เชียวหรือในหลวงของเรา เสด็จไปกินข้าวมื้อเย็นกับแม่ สัปดาห์ละ กี่วัน.....ทราบไหมครับ? ๕ วัน มีใครบ้างครับ? ที่อยู่คนละบ้านกับแม่ แล้วไปกินข้าวกับแม่ สัปดาห์ละ ๕ วัน หายาก... ในหลวงมีโครงการเป็นร้อยเป็นพันโครงการมีเวลาไปกินข้าวกับแม่สัปดาห์ละ ๕ วัน พวกเรา ซี ๗ ซี ๘ ร้อยเอก พลตรี อธิบดี ปลัดกระทรวง ไม่เคยไปกินข้าวกับแม่ บอกว่างานยุ่ง แม่บอกว่า ให้พาไปกินข้าวหน่อย บอกว่าไม่มีเวลา จะไปตีกอล์ฟ

ทุกครั้งที่ในหลวงไปหาสมเด็จย่า ในหลวงต้องเข้าไปกราบที่ตัก แล้วสมเด็จย่าก็จะดึงตัวในหลวงเข้ามากอด กอดเสร็จก็หอมแก้ม ตอนสมเด็จย่าหอมแก้มในหลวง อาจารย์คิดว่าแก้มในหลวงคงไม่หอมเท่าไร เพราะไม่ได้ ใส่น้ำหอม แต่ทำไมสมเด็จย่าหอมแล้วชื่นใจ เพราะท่านได้กลิ่นหอมจากหัวใจ หอมกลิ่นกตัญญู ไม่นึกเลยว่า ลูกคนนี้จะกตัญญูขนาดนี้ จะรักแม่มากขนาดนี้ ตัวแม่เองคือสมเด็จย่า ไม่ได้เป็นเชื้อพระวงศ์ เป็นคนธรรมดา สามัญชน เป็นเด็กหญิงสังวาลย์ เกิดหลังวัดอนงค์ฯเหมือนเด็กหญิงทั่วไป เหมือนพวกเราทุกคนในที่นี้ ในหลวงหน่ะ...เกิดมา เป็นพระองค์เจ้า เป็นลูกเจ้าฟ้า ปัจจุบันเป็นกษัตริย์ เป็นพระเจ้าแผ่นดิน อยู่เหนือหัว แต่ในหลวง ที่เป็นพระเจ้าแผ่นดิน ก้มลงกราบคนธรรมดา...ที่เป็นแม่ หัวใจลูกที่เคารพแม่ กตัญญูกับแม่ อย่างนี้ หาไม่ได้อีกแล้ว คนบางคน พอเป็นใหญ่เป็นโต ไม่กล้าไหว้แม่ เพราะแม่มาจากเบื้องต่ำ เป็นชาวนา เป็นลูกจ้าง ไม่เคารพแม่ ดูถูกแม่ แต่นี่ในหลวงเทิดแม่ไว้เหนือหัว นี่แหละครับความหอม นี่เป็นเหตุที่ สมเด็จย่า หอมแก้มในหลวงทุกครั้ง ท่านหอมความดี หอมคุณธรรม หอมความกตัญญูของในหลวง หอมแก้มเสร็จแล้ว ก็ร่วมโต๊ะเสวย

.....มีอยู่เรื่องหนึ่งที่จำได้แม่น สมเด็จย่าเล่าว่า ตอนเรียนหนังสือที่สวิสฯ ในหลวงยังเล็กอยู่ เข้ามาบอกว่า อยากได้ รถจักรยาน เพื่อนๆเขามีจักรยานกัน แม่บอกว่า ลูกอยากได้จักรยาน ลูกก็เก็บสตางค์ ที่แม่ให้ ไปกินที่โรงเรียนไว้สิ เก็บมาหยอดกระปุกวันละเหรียญ สองเหรียญ พอได้มากพอ ก็เอาไปซื้อจักรยาน..... พอถึง วันปีใหม่ สมเด็จย่าก็บอกว่า "ปีใหม่แล้วเราไปซื้อจักรยานกัน เอ้า แคะกระปุก...ดูซิว่ามีเงินเท่าไหร่?" เสร็จแล้ว สมเด็จย่าก็แถมให้ ส่วนที่แถมนะ มากกว่าเงินที่มีในกระปุกอีก มีเมตตาให้เงินลูก ให้ไม่ได้ให้เปล่า สอนลูกด้วย สอนให้ประหยัด สอนว่าอยากได้อะไร ต้องเริ่มจากตัวเรา คำสอนนั้นติดตัวในหลวงมา จนทุกวันนี้ เขาบอกว่า ในสวนจิตรเนี่ย....คนที่ประหยัดที่สุดคือในหลวง

.....คราวหนึ่งในหลวงป่วย สมเด็จย่าก็ป่วย ไปอยู่ศิริราชฯด้วยกัน แต่อยู่คนละมุมตึก ตอนเช้า ในหลวง แอ๊ด.... ออกมา พยาบาลกำลังเข็นรถสมเด็จย่าออกมารับลมผ่านหน้าห้องพอดี ในหลวงพอเห็นแม่ รีบออกจากห้อง มาแย่งพยาบาลเข็นรถ มหาดเล็กกราบทูลว่า ไม่เป็นไร ไม่ต้องเข็น มีพยาบาลเข็นให้อยู่แล้ว ในหลวง มีรับสั่งว่า "แม่ของเรา ทำไมต้องให้คนอื่นเข็น เราเข็นเองได้" นี่ขนาดเป็นพระเจ้าแผ่นดิน เป็นกษัตริย์ ยังมา เดินเข็นรถให้แม่ ยังมาป้อนข้าว ป้อนน้ำให้แม่ ป้อนยาให้แม่ ให้ความอบอุ่นแก่แม่ เลี้ยงหัวใจแม่ ยอดเยี่ยม จริงๆ เห็นภาพนี้แล้วซาบซึ้ง...

.....ในหลวงเฝ้าสมเด็จย่าอยู่จนถึงตี ๔ ตี ๕ เฝ้าแม่อยู่ทั้งคืน จับมือแม่ กอดแม่ ปรนนิบัติแม่ จนกระทั่ง "แม่หลับ...." จึงเสด็จกลับ พอไปถึงวัง เขาโทรศัพท์มาแจ้งว่า สมเด็จย่าสิ้นพระชนม์ ในหลวงรีบเสด็จ กลับไป ศิริราชฯ เห็นสมเด็จย่านอนหลับตาอยู่บนเตียง ในหลวงตรงเข้าไปคุกเข่า กราบลงที่หน้าอกแม่ พระพักตร์ ในหลวงตรงกับหัวใจแม่ "ขอหอมหัวใจแม่เป็นครั้งสุดท้าย" ซบหน้านิ่งอยู่นาน แล้วค่อยๆ เงยพระพักตร์ขึ้น น้ำพระเนตรไหลนอง ต่อไปนี้.....จะไม่มีแม่ให้หอมอีกแล้ว เอามือกุมมือแม่ไว้ มือนิ่มๆ ที่ไกวเปลนี่แหละ ที่ปั้นลูก จนได้เป็นกษัตริย์ เป็นที่รักของคนทั้งบ้านทั้งเมือง ชีวิตลูก แม่ปั้น มองเห็นหวีปักที่ผมแม่ ในหลวง จับหวี ค่อยๆหวีผมให้แม่ หวี...หวี...หวี ให้แม่สวยที่สุด แต่งตัวให้แม่ ให้แม่สวยที่สุด ในวันสุดท้าย ของแม่.....

เป็นภาพที่ประทับใจอาจารย์ที่สุด...เป็นสุดยอดของลูกกตัญญู...หาที่เปรียบไม่ได้อีกแล้ว.

- คณะผู้จัดทำ -

- สารอโศก อันนดับ ๒๘๖ สิงหาคม ๒๕๔๘ -