ความใหม่ เป็นสิ่งที่มนุษย์หอมหวาน มนุษย์พยายามแสวงหาความใหม่ สิ่งที่แปลกที่ใหม่ ทำให้มนุษย์ตื่นเต้น ชมชื่นสมใจได้ แม้แต่วันเวลาที่วนเวียน นับตัวเลขเช่นเดิม นับวันเดือนเช่นเดิม หมุนเวียนกันมาพบกับจุดอีกจุดหนึ่ง ซึ่งก็เป็นวันที่หนึ่งอย่างเดิม เดือนมกราคมอย่างเดิม แต่เพียงว่าเลื่อนกาละยาวนานขึ้นไป เหมือนเราเจอวันพรุ่งนี้ แล้วก็เจอวันพรุ่งนี้อยู่อย่างซ้ำซาก แต่แท้ก็ยังดีใจกับวันใหม่ของปีใหม่ได้

คนผู้ที่ชื่อว่า "อริยะ" คือบุคคลผู้ที่เกิดปัญญา เริ่มรู้จักว่าความสำคัญ ที่เหนือกว่าความสำคัญ ที่เคยเข้าใจตั้งแต่เป็นปุถุชน เราก็สำคัญว่า สิ่งที่เราหลงใหลไขว่คว้าเป็นความสำคัญ ต่อเมื่อมารู้สึกเห็นจริง เกิดความเข้าใจอย่างชัดแท้ เห็นความไขว่คว้าอย่างปุถุชน ที่จะแย่งลาภ ยศ สรรเสริญ โลกียสุขนั้น เป็นเรื่องไม่จริง เป็นเรื่องไม่สำคัญ เป็นเรื่องไม่ประเสริฐแท้ ผู้ที่ได้มีความเห็นทวนกระแสขึ้นดังนี้ หาวิธีเพื่อที่จะเลิกละ เพื่อที่จะลดตามความเห็นนั้น กลับทางเดิน เดินสู่ทางใหม่ อริยบุคคลหรืออารยชนแท้ ดั่งนี้ เมื่อได้พากเพียรเดิน และปละปล่อยการไขว่คว้าแสวงหา หรือความชื่นชอบที่เคยเป็นสุข เพราะได้ลาภเป็นสุข เพราะได้ยศเป็นสุข เพราะได้สรรเสริญเป็นสุข เพราะได้เสพย์สิ่งที่ปรารถนา ไม่ว่ารูปรสกลิ่นเสียง สัมผัสใดๆ ผู้ที่ได้ละล้างความปรารถนาอยากใคร่เสพย์สม ด้วยอามิสเหล่านี้ ทำจริง เห็นผลจริง เกิดผลจริง รู้รสใหม่ที่เป็นรสไร้อามิส เป็นนิรามิสสุข หรือเป็นวิมุตติรส เป็นรสสงบ เป็นรสวางเฉย เป็นรสที่ไม่ต้องดูดดึง ไม่ต้องผลัก ไม่ต้องดูดทั้งปวง ผู้ที่ได้ทราบถึงวิมุตติรสด้วยตนเอง ยินดีในวิมุตติรสด้วยตนเอง อย่างมั่นใจ ผู้ถึงซึ่งวูปสโมสุข เป็นความสุขที่ต่างจากโลกียสุข เป็นความสุขอันสงบระงับ จากความปรารถนาอยากใคร่ ไขว่คว้า

ผู้ที่มีฤทธิ์จริง มีอิทธิวิธี มีธัมมวิจัย เห็นความสำคัญในความสำคัญ รู้ความควรความไม่ควร รู้ความผิดรู้ความถูกอันชัดแท้ และได้พากเพียร บำเพ็ญตนปฏิบัติตน เพื่อละบาปทั้งปวง ละชั่วทั้งปวง และยังกุศลให้ถึงพร้อม ให้ยิ่งขึ้นอยู่เสมอ กระทำทั้งกายวาจาและจิตใจ รู้ต้นเหตุแห่งจิตว่า มีกิเลสเป็นพื้นฐาน เป็นมูลราก และได้ฆ่ากิเลสถูกสภาพ ตามไปจนกระทั่ง หยาบกลางละเอียด ทำจนกระทั่งสนิทสนม หมดเกลี้ยง สูญสิ้นถาวร ตั้งมั่น ผู้ได้กระทำมีดี ได้ดี กิเลสสงบระงับจริง แข็งแรงตั้งมั่นจริง จนรู้จักฐานอุเบกขา มีภาวะเป็นปกติธรรมดา เป็นอัตโนมัติแห่งตน ผู้ที่ได้ประพฤติ มีโพชฌงค์ทั้ง ๗ อยู่ประจำตน ดั่งนี้แล

ผู้นั้นชื่อว่า ผู้ก้าวไปสู่ความเป็น "พุทธะ"

ชีวิต เป็นของตนเสวย เป็นของตนอาศัย คนรักก็เพราะตนทำ คนเกลียดก็เพราะตนทำ คนมีทุกข์ จึงเป็นเพราะตนเองทำ ผู้ที่รู้ดีว่า เราจะขจัดทุกข์ ก็เพราะเราขจัดรัก เพราะเราขจัดเกลียด

เมื่อผู้รู้ดีเช่นนั้น ได้ฝึกตน ได้ศึกษาอย่างถูกทาง ขจัดสิ่งที่ตนมีเอง ขจัดสิ่งที่ตนกระทำเอง ขจัดสิ่งที่ตนอาศัย หรือเสวยเองนั้นๆได้ ตนจึงจะรู้ว่า ไม่มีใครเลยจะช่วยตนได้ นอกจากตนเท่านั้น จะเป็นที่พึ่งของตนเอง

ดังนั้น คนแม้จะเยาว์วัย แต่เมื่อได้พบสัจธรรม รู้ความสำคัญในความสำคัญ ให้โอกาสศึกษาอบรม ในสิ่งที่สำคัญปานฉะนี้
คนผู้นั้น ฉลาดนัก ประเสริฐนัก คนแก่เฒ่า และตายไปนานัปชาติ ? เวียนแล้วเวียนเล่า ไม่ได้พบสัจธรรม ดั่งนั้น มีนับไม่ถ้วน

ทุกเวลาทุกนาที คนเราล้วนแล้วแต่ฝึกแต่หัด ผู้ที่ได้ศึกษาหลักฝึกหลักหัดที่ดี ก็จะได้เป็นผู้ที่ฝึกหรือหัดอย่างดี ส่วนผู้ที่ได้รับหลัก หรือได้รับวิธีฝึกและหัดที่เลว ก็ย่อมจะไปสู่ความเลว

๑๕ เมษายน ๒๕๒๘

เห็นจริงเพราะรู้ และปฏิบัติจนเกิดผลจริง

การสร้างสัมมาสมาธิของพุทธนั้น ผู้ปฏิบัติจะต้องสำคัญในทุกๆกาละ แม้คิด แม้พูด แม้กระทำอันใดๆ อยู่ทั้งนั้น กระทำให้เป็นประจำชีวิต จะต้องระลึก มีสติรู้ตัวทั่วพร้อม มีสติปัฏฐาน ๔ มีสัมมัปธาน ๔ อย่างแน่แท้ กระทำด้วยความพยายาม มีอิทธิบาท มีความยินดี วิริยะอุตสาหะ เอาใจใส่ในการกระทำ อย่าให้ขณะล่วง จึงจะมีผล อันเห็นผลได้ชัดแจ้งและเจริญดี แต่ไม่ใช่เคร่งเครียด ทว่า ผู้ปฏิบัติต้องพึงฝึกให้ชำนาญ

เมื่อสะสมความมีสติ และมีธัมมวิจัย พากเพียรกระทำอยู่เสมอ ฝึกซ้อมให้มีสติปัฏฐาน ๔ ที่พิจารณาออกทั้งสิ้น ในกายานุปัสสนาก็ดี เวทนานุปัสสนาก็ดี จิตตานุปัสสนาก็ดี ธัมมานุปัสสนาก็ดี และมีธัมมวิจัย มีการสังวรปธาน มีการปหานปธาน มีภาวนาปธาน มีอนุรักขนาปธาน อย่างมีผล มีผลน้อยหรือผลมาก ก็อยู่ที่ประสิทธิภาพ หรือความสามารถ ความพยายามของผู้พึงกระทำนั้นๆ

เมื่อผู้ใดได้กระทำอย่างยินดี อย่างเบิกบานแจ่มใส พอใจ กระทำด้วยความเพียร เอาใจใส่ พินิจพิเคราะห์ไปตลอดเวลา ให้ได้ทุกๆขณะ แท้จริง มันย่อมไม่ได้ทุกขณะ ก็จริงอยู่

แต่ความเพียรนั้น จะทำให้เกิดการต่อเนื่อง ความชำนาญจะทำขณะนั้น ถี่ขึ้นได้ จะมีสติปัฏฐาน ๔ ประจำตน จะมีการปหาน จะมีการได้ละลดเลิกอยู่ประจำตน จะได้มีการกระทำสิ่งที่ควรทำให้ดียิ่ง ก็จะดียิ่งขึ้นอยู่ประจำตน อินทรีย์พละทั้ง ๕ ของตนๆ จึงจะเกิดจริงมีจริง ความเจริญเป็นปีติ เป็นปัสสัทธิ เป็นสัมมาสมาธิ หรือสมาธิสัมโพชฌงค์ ก็จะเกิดเนียนในเป็นฌานแล้วฌานเล่า ความชำนาญในการซับซ้อนของ ฌาน ๑, ๒, ๓, ๔ ก็จะเกิดขึ้น จะเจริญขึ้น ด้วยการปฏิบัติที่จริง จนสู่อุเบกขา จะมีผลให้เราได้รับสัมผัสรู้

เมื่อจิตเป็นสัมมาสมาธิ การปฏิบัติมีผลสัมมาสมาธิ จึงจะก่อให้เกิดสัมมาญาณ สัมมาวิมุติ อันพอเหมาะได้ ดังนั้น การปฏิบัติธรรมของศาสนาพุทธ จึงจะต้องปฏิบัติอยู่ตลอดเวลา มีสัมมาทิฏฐิแจ้งชัด ในทฤษฎีวิธีการปฏิบัติ และได้ลงมือพากเพียรอยู่จริง เป็นประจำ

ชีวิต มีองค์ ๗ ของมรรค เป็นสภาพที่กระทำถูกต้อง จึงจะมีผล ทฤษฎีอันยิ่งใหญ่นี้ ถ้าไม่ได้ฝึกเพียร ไม่ได้เห็นผล ไม่ได้รู้ได้ด้วยตน ก็จะไม่เข้าใจความยิ่งใหญ่นั้นได้ แต่ผู้ที่ได้ปฏิบัติแล้วเห็นผล ยิ่งพากเพียร ยิ่งกระทำ ก็ยิ่งจะรู้แจ้ง ถึงความยิ่งใหญ่ด้วยตนเอง เป็นปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิ เราได้แต่รู้ ไม่ได้ปฏิบัตินั้น จะไม่ซาบซึ้งถึงความยิ่งใหญ่ เป็นอันขาด

แต่ถ้าเผื่อว่า เราได้รู้และปฏิบัติจริง จนมีผลจริง ยิ่งสูงยิ่งมาก เรายิ่งจะรู้จริงว่า ทฤษฎี เรียกสั้นๆ สรุปว่า มรรคองค์ ๘ หรือโพชฌงค์ ๗ ของพระพุทธเจ้านั้น เป็นทฤษฎีอันยิ่งใหญ่

เพราะผู้กระทำจริง มีผลจริงเท่านั้น จะเป็นคนเห็นความจริงสิ่งนี้

๑๙ มษายน ๒๕๒๘

รู้แล้วต้องปฏิบัติ

นักศึกษาทางโลก ก็เรียนทางทฤษฎี แล้วก็ลงมือฝึกหัดปฏิบัติ แล้วจึงจะเกิดผลิตผล หรือความสามารถ ฉันใดก็ดี นักปฏิบัติทางธรรม ก็ต้องเรียนทฤษฎี เรียนความรู้ปริยัติ แล้วก็เอาไปปฏิบัติ ลงมือฝึกหัดอบรมตน จึงจะเกิดผลที่เป็นจริงขึ้นมา ฉันนั้น และการปฏิบัติ หรือศึกษาทางธรรมนั้น กระทำด้วยชีวิต ฝึกหัดด้วยชีวิต ประพฤติปฏิบัติตลอดชีวิต หรือปฏิบัติจนกว่าจะจบกิจ ซึ่งต้องเอาตนเข้าปฏิบัติ อย่างละเอียดลออ ลึกซึ้ง ใช้วิญญาณเป็นตัวตัดสิน

จิตวิญญาณได้ถูกการขัดเกลาจริงๆ มีการได้ลดได้ละจริงๆ ซึ่งเป็นของละเอียด เป็นความรู้ยาก เพราะฉะนั้น ถ้าผู้ที่ปฏิบัติ ไม่ละเลยทั้งภาคปริยัติ และไม่ละเลยทั้งภาคปฏิบัติที่แท้จริง ศึกษาเอาใจใส่ ทั้งฟัง ทั้งคิด ทั้งสอบถาม อ่าน ค้นคว้า พร้อมกระนั้น ก็ปฏิบัติอย่างมีสติ รู้ตัวทั่วพร้อม กระทำให้ขณะล่วงน้อยที่สุด เสมอๆ ไม่ต้องเคร่งเครียด แต่กระทำให้ติดต่อเนื่อง เสมอๆ

ถ้าถูกทางเป็นสัมมาทิฏฐิแล้ว ความพยายามและสติ ที่ช่วยสัมมาทิฏฐินั้น จะเกิดสัมมาสมาธิ เกิดสัมมาญาณ และเกิดสัมมาวิมุติ ได้อย่างแท้จริง

๒๑ เมษายน ๒๕๒๘

การศึกษา ๓

ขึ้นชื่อว่า "มนุษย์" เป็นผู้รู้กว่าสัตว์ มนุษย์จึงรู้ว่าตนจะเจริญได้นั้น ต้องมีการศึกษา การศึกษาคือการทำให้เจริญ ทางกายทางวาจาทางใจ

การให้เจริญทางกายทางวาจาทางใจ ที่ถูกต้องที่สุด ก็คือการศึกษาที่เป็นการศึกษา ๓ ของพระพุทธเจ้า ที่ได้พิสูจน์ความเจริญอย่างแน่ชัด และรู้รอบ พาศึกษาให้ถ้วนรอบ จึงเป็นผู้เจริญที่มีประโยชน์คุณค่ามาก ทั้งได้คุณค่าแก่ตน ทั้งเป็นคุณค่าแก่ผู้อื่น แก่สังคม แก่โลก สอดคล้องไปพร้อมกัน

ส่วนผู้มีการศึกษาที่ผิดพลาด คือ ศึกษาเพื่อจะเจริญทางกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม เหมือนกัน ทว่าเจริญไปเพื่อล่าลาภ ล่ายศ ล่าสรรเสริญ มุ่นเมาในโลกียสุขให้แก่ตน การศึกษาไปเพื่อที่จะได้มา เพื่อที่จะเอาเปรียบ เพื่อที่จะเป็นผู้ที่จะมักมากมีมาก การศึกษาเช่นนั้นทำลายทั้งคน ทำลายทั้งสังคมโลกมนุษย์อื่น

การศึกษา ถ้าผู้ที่ไม่มีสัมมาทิฏฐิ ว่าการศึกษานั้น จะต้องศึกษาหลัก ความหมาย ในวิชาการใดๆก็ตาม ต้องรู้ว่า มีมาเพื่อชีวิต เมื่อรู้หลัก ความหมาย ที่จะมาฝึกฝนกระทำกิจ แล้วเราก็ต้องลงมือกระทำกิจนั้น กระทำกิจนั้นไป เพื่อพัฒนากายกรรม วจีกรรม มโนกรรมของเรา ให้บริสุทธิ์ หรือให้เป็นผู้มีความขยันหมั่นเพียร สร้างสรร เป็นผู้มีผลผลิต คุณค่าประโยชน์ และเป็นผู้ลดโลภ ลดโกรธ ลดหลง สร้างสรรได้มาก กระทำกิจใด เพื่อการก่อผลผลิตก็ตาม ก็จะเป็นผู้ที่สร้างสรร ด้วยความสามารถ มีฝีมือ มีความสามารถ สมรรถนะอันสูงขึ้นเรื่อยๆ แต่เป็นผู้ลดความโลภลงเรื่อยๆ เป็นผู้ลดความพยาบาท ความโกรธ เป็นผู้ลดความหลงผิด ทว่า ชีวิตนั้นเจริญ ทั้งกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม เป็นสุจริตกรรม

ยิ่งเจริญมากเท่าใด ยิ่งสุจริตเท่าใด ยิ่งเป็นผู้สบายเบา และมีคุณค่าประโยชน์แก่ตน คือลดโลภโกรธหลงได้มากยิ่งขึ้น จนหมดสิ้น โลกก็จะได้ จะมีค่ามีประโยชน์ จากผู้ที่เจริญดังกล่าวนี้ไปทั้งหมดสิ้นด้วย ไม่ขัดแย้งกับโลก ที่เต็มไปด้วยความพร่อง

ส่วนผู้ที่เจริญจริง ก็เป็นผู้ที่เต็มไปด้วยความเต็ม อันมีให้แก่โลก และเป็นการช่วยเสริมหนุนโลก ที่มีแต่ความพร่องนั้น ตลอดนานับกัปกัลป์

๒๕ เมษายน ๒๕๒๘

เจริญสมาธิด้วยศีล

เราจะเจริญสมาธิด้วยศีล ด้วยพฤติกรรม ที่มีทั้งกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม ตามหลักมรรคองค์ ๘ นั้น จะต้องมีสติ รู้ตัว ให้มากขณะที่สุด พยายามหรือวิริยะอย่างยิ่ง เพื่อที่จะไม่ให้ขณะล่วง ไม่ว่าเราจะเป็นอยู่อย่างไร มีอิริยาบถทั้ง ๔ หรือมีกรรมกิริยา ทุกกรรมทุกกิริยา เราจะรู้ตนรู้ตัว และมีธัมมวิจัยตลอดเวลา ว่ากรรมกริยาเหล่านั้น อิริยาบถเหล่านั้น หรือแม้ที่สุด ผัสสะ ที่เป็นเหตุเกิดแห่งกิเลสอย่างเก่ง เราผัสสะอะไรอยู่ ก็จะต้องมีสติ สัมปชัญญะ ธัมมวิจัย จนเกิดปัญญาไปทุกขณะ แล้วเลือกเฟ้น พยายามมีอิทธิวิธีที่จะชนะ ที่จะกระทำสู่จุดที่ดี ที่เราได้สมาทานแก่ตน ไปเสมอๆ การกระทำเช่นนี้ ชื่อว่า การปฏิบัติธรรมของพระพุทธศาสนา

ถ้าไม่พยายาม ไม่รู้วิธีทำอย่างถูกต้อง ดำเนินโพธิปักขิยธรรมไม่ถูกต้อง สติปัฏฐาน ๔ ก็ไม่เข้าใจ และไม่ทำจริง เราก็ไม่สามารถที่จะเกิดสัมมาสมาธิ ไม่สามารถจะสู่สัมมาญาณ สัมมาวิมุติได้ ดังนั้น เราจะต้องรู้แจ้ง หลักเกณฑ์ ภาคปฏิบัติ และได้ปฏิบัติอยู่ โดยความเพียร พยายามระลึกรู้ อย่าให้ตกร่วงเสมอๆ จึงจะเกิดผลตามที่เรามุ่งหมาย ผลจึงจะเกิดจริง เราจึงจะเป็นอริยบุคคล และเดินทางไปสู่จุดที่พ้นทุกข์ ถอนอาสวะได้จริง

๒๖ เมษายน ๒๕๒๘

ยึดมั่นถือมั่น อย่างมีปัญญา

ผู้ที่ฉลาด ย่อมไม่ยึดมั่นถือมั่น เพื่อความพ้นทุกข์ ผู้ที่ยังยึดมั่นถือมั่นอยู่ โดยมีทุกข์ ก็ต้องเป็นผู้รู้ว่า การยึดศีล ยึดธรรม ยึดวินัย ยึดหลักประพฤติ เพื่อการประพฤติละหน่ายคลายจาง อย่างมีผลอยู่นั้น ย่อมตั้งตนอยู่ในความลำบากบ้าง แต่ก็มีการคลายจาง ผู้ยึดมั่นถือมั่นเช่นนั้น เรียกว่า ผู้เพ่งเพียรอยู่ และมีมรรค-มีผล

ผู้หลง จะยึดมั่นถือมั่น โดยไม่มีปัญญา แล้วมีทุกข์อยู่ในตน ผู้นั้นชื่อว่า "ผู้อวิชชา" หรือโง่อยู่ ผู้ยึดมั่นถือมั่นย่อมทุกข์ ด้วยประการฉะนี้ แม้ทุกข์อย่างไร้ผล หรือ ทุกข์อย่างมีผล

ส่วนผู้ที่ยึดมั่นถือมั่น อย่างไม่มีทุกข์นั้น คือพระอริยเจ้า ท่านยึดศีล ยึดธรรม ยึดวินัย เพื่อตน เพื่อผู้อื่น โดยเฉพาะตนเองนั้น ปฏิบัติศีลก็ดี ธรรมก็ดี วินัยก็ดี หลักเกณฑ์ต่างๆก็ดี ได้โดยง่าย ได้โดยไม่ยาก ได้โดยไม่ลำบาก และไม่มีทุกข์

การยึดมั่นถือมั่น ในศีล ในธรรม ในวินัย ในหลักเกณฑ์ต่างๆ อันพึงเป็นไปด้วยความสามัคคี สันติภาพ ผู้ยึดได้โดยไม่ทุกข์ จึงคืออริยเจ้า ผู้รู้เท่าทัน และผู้มีกำลังใจอันแข็งแรง ปราศจากธุลี การยึดมั่นถือมั่นอย่างไม่มีทุกข์ จึงเป็นสิ่งที่เป็นคุณค่า ประโยชน์ต่อตน ต่อโลกมนุษย์

ส่วนผู้ที่ยังยึดมั่นถือมั่น ไม่วาง และไม่มีผล เต็มไปด้วยทุกข์ นั้นคือ ผู้ยังเป็นปุถุชน หรือยังเป็นผู้ที่ยังโมหะ ยังอวิชชา ยังไม่มีทางคลี่คลาย เพราะฉะนั้น แม้ผู้นั้นจะฉลาดขึ้น ในคราใด จงปล่อยวางเสียทั้งสิ้น ไม่ยึดมั่นถือมั่นในสิ่งนั้นเสียเลย เราจะเห็นการพ้นทุกข์ ในปัจจุบันทันที

๒๘ เมษายน ๒๕๒๘

ความพร้อมเพรียงของมวลมิตร นำไปสู่ความสำเร็จ

ความพร้อมเพรียงของชนผู้เป็นหมู่ ย่อมยังผลสำเร็จ ความสำเร็จมีทั้งส่วนตน และความสำเร็จมีทั้งส่วนรวม เมื่อเกิดความพร้อมเพรียงขึ้น เป็นมิตรดี สหายดี สังคมสิ่งแวดล้อมดี ความพร้อมเพรียงที่ดี ที่กล่าวนี้ หมายถึง ความพร้อมเพรียง ทั้งกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม เป็นสำคัญที่สุด เมื่อได้อบรมกัน ช่วยเหลือเฟือฟาย พากันปฏิบัติ เข้าไปสู่จุดหมาย ที่จะเข้าใจคำว่า "สามัคคี" หรือ "ความพร้อมเพรียง แล้วเราก็ฝึก ทั้งกายกรรมวจีกรรมมโนกรรม โดยเฉพาะทั้งรู้ และมีจิตใจ มีน้ำใจ มีความเป็นจริงในใจ ซึ่งเห็นแก่การช่วยเหลือเฟือฟาย เอื้อเฟื้อเกื้อกูล เสียสละอย่างแท้จริง น้ำใจนั้น จะทำให้ความเป็นหนึ่ง หรือความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันได้ อย่างแท้จริง

เพราะฉะนั้น แม้กิจนอก กิจส่วนรวม ซึ่งกระทำด้วยกาย ด้วยวาจา จะสำเร็จลงไป คนที่ได้ฝึกได้อบรม ผู้ยังไม่มีน้ำใจ ผู้ยังไม่ได้ขัดเกลาจนสะอาด ก็จะได้ถูกดึงด้วยแรงหมู่นั้น ขัดเกลา นำพา เป็นสิ่งแวดล้อมที่ดี เป็นมวลมิตรที่ดี มีอำนาจดึงดูด จูงกันขึ้นไปสู่ความสำเร็จ คือละกิเลส อันค้างคาอยู่ของแต่ละคนๆ ได้ด้วยประการฉะนี้

๒๙ เมษายน ๒๕๒๘

ปฏิบัติอยู่ทุกขณะ
จึงจะได้ชื่อว่า นักปฏิบัติธรรม

ผู้ชื่อว่านักปฏิบัติธรรม หรือ ลูกศิษย์ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า จะต้องทำความเข้าใจ ทำความเห็นให้ถูกต้อง ว่าการปฏิบัติธรรมนั้นคือเช่นใด ประพฤติปฏิบัติอยู่อย่างไร เรียกว่า การปฏิบัติธรรม

การปฏิบัติธรรมของพระพุทธเจ้านั้น ก็คือ จะต้องมีสติ มีความพยายามที่จะปฏิบัติอยู่เสมอ ให้ได้ทุกขณะ ให้ได้มีการติดต่อ ต่อเนื่อง ว่าเราอยู่ในภาคประพฤติอยู่ ปฏิบัติอยู่ สังวรสำรวมอยู่ ให้ต่อเนื่องมากขณะที่สุด

การปฏิบัติ มีสติรู้ตัว ให้ปฏิบัติต่อเนื่องอะไร ก็คือ เราจะต้องคิด ก็คิดให้เป็นสัมมา ตามฐานะที่เราสมาทาน พูดก็พูดให้เป็นสัมมา ตามที่เราสมาทาน ทำการงานก็ทำให้เป็นสัมมา ตามที่เราสมาทาน

จะต้องใช้ความพยายาม ใช้สติ ระลึกรู้ตัวให้ต่อเนื่อง แล้วปรับวิจัยธรรม ปรับวิจัยธรรม ปรับวิจัยธรรม อยู่เนืองๆ การกระทำเช่นนี้เป็นประจำ เป็นส่วนมาก กระทำด้วยการคิดก็ดี ด้วยการพูดก็ดี ด้วยการกระทำด้วยกายก็ดี เราจะต้องพิจารณา การกระทำประจำวัน หรือส่วนมากที่เรากระทำ ทั้งคิด ทั้งพูด ทั้งลงมือ ว่าเราได้ทำเป็นสัมมา หรือเป็นอธิขึ้น ตามศีล ตามหลักกรรมฐาน ที่เราได้สมาทานนั้นๆ อยู่จริงหรือไม่

ต้องหมั่นรู้ว่า ตนเองได้มีสติอยู่ ได้สังวรปธาน ได้ปหานปธาน มีภาวนาปธาน และได้อนุรักขนาปธาน อยู่เรื่อยๆ และจะต้องตรวจสอบ ตรวจตรา รำลึกว่า วันหนึ่งๆ เราได้ผล เราได้พัฒนาคน, หรือเราเอง เราเกิดสิ่งที่เป็นมิจฉา สิ่งที่ตกต่ำ

การได้ตรวจตรา จะเป็นผู้รู้ตนว่าเราได้ทำตกร่วง ในวันหนึ่งๆ มาก หรือเราได้ปฏิบัติประพฤติตน ตามหลัก ตามทฤษฎีอันยิ่งใหญ่ ของพระพุทธเจ้ามาก แม้เราจะอินทรีย์พละยังไม่กล้าแข็ง แต่ถ้าเราได้ตั้งตน รู้ตัวว่า ได้กระทำอย่างสามารถอยู่ แม้จะเอาชนะกิเลสยังไม่ได้ ก็ยังชื่อว่าเป็นพระโยคาวจร ที่มีความเพียร มีอิทธิบาท สร้างอินทรีย์ สร้างพละอยู่

ยิ่งเราปฏิบัติได้มีผล นั่นคือ ผู้เป็นพระโยคาวจร ที่เจริญยิ่งๆ อยู่ตามลำดับ

การสร้างสมสมาธิ การสร้างสมญาณและวิมุติ จึงจะต่อเนื่อง และเจริญยิ่งๆ ไพบูลย์

๓๐ เมษายน ๒๕๒๘

สมณะโพธิรักษ์

/ คาถาธรรม ๙ /

(ตรวจทาน ล่าสุด สิงหาคม 2565)