เราคิดอะไร ฉบับที่ ๑๔๘
อนาคตประเทศไทย อาร์เจนตินาที่ ๒

ในประเทศรัสเซียก็เช่นเดียวกัน เมื่อปี ค.ศ. ๑๙๙๑ หรือ ปี ๒๕๓๔ เป็นต้นมา เขามีการแปรรูป เกี่ยวกับ สื่อสารมวลชน พอแปรรูปเสร็จก็ยังมีคนรุ่นใหม่อยู่ อายุ ๑๘-๑๙-๒๐ ที่ยังคิดถึง ชาติบ้านเมืองอยู่ เขาก็ใช้หนังที่มาจาก ละตินอเมริกัน ตั้งแต่เม็กซิกัน บราซิล มาจนถึง อาร์เจนตินา เอาหนังพวกนี้ไปฉาย เป็นหนังเกี่ยวกับ แม่ผัวลูกสะใภ้ ไม่มีอะไรพูดถึงชาติ การสร้างเนื้อสร้างตัว ไม่เคยมีหนัง หรือ ละคร ของละตินอเมริกา ที่บอกถึงคนที่ สร้างเนื้อ สร้างตัว ด้วยตัวเอง มีแต่คนนั้นคนนี้ ทะเลาะกับคนนี้ แต่งงานหวานฉ่ำ

ในประเทศรัสเซีย สถานีโทรทัศน์ก็เอาหนังไปจากเม็กซิโก หนังชื่อ แมเรียน่า เมื่อปี ๒๕๓๕-๒๕๓๖ คนหนุ่มสาว ชาวรัสเซีย ก็บ้าบอคอแตกไปกับหนังเหล่านี้ สุดท้าย ต้องฉายวันละ ๓ รอบ คนหนีเรียนไปดูกัน อีกเรื่องหนึ่ง คนรัสเซียต้องไปขอ ให้เขาสร้างต่อ ในสมองที่เคยคิดเรื่อง ชาติบ้านเมือง ก็คิดแต่เรื่อง หนังไปเสียแล้ว

ประเทศอาร์เจนตินาก็เจ๊งเพราะว่า ไม่มีความเป็นชาติอยู่ในนั้นเลย ผู้คนทั่วไป บางทีจะดูถูก ความเป็นอาร์เจนตินาด้วยซ้ำถ้า ไปถาม เขาจะบอกว่า ฉันเป็นชาวสเปนนะ เป็นชาว ปอร์ตุเกสนะ มาจากอิตาลี มาอาศัยอยู่ที่นี่เท่านั้น ที่สำคัญที่สุด ในประเทศ อาร์เจนตินา คือไม่สอน ประวัติศาสตร์ ในโรงเรียน ผมกับท่านอัมรินทร์ อยากจะไปเยี่ยม บ้านเกิด เอวิตา เปรอง ทุกคนก็รู้ว่าเป็นนักบุญ พอเสียชีวิตไป คนก็ยกย่องว่าเป็นนักบุญ ในศาสนาคริสต์ นิกายโรมันคาธอลิก แต่ไม่เคยมีใคร ศึกษาภูมิหลังว่า เอวิตา เกิดที่ไหน เติบโตมาอย่างไร ผมกับท่านอัมรินทร์ บอกว่าอยากไปเยี่ยม บ้านเกิดเอวิตา ช่วยพา ไปหน่อยได้ไหม ปรากฏ ไปค้นแผนที่กว่าจะได้ พอได้แผนที่มาแล้ว ก็ไม่รู้ว่า เอวิตา เกิดที่เมืองไหน นี่คือสิ่งที่ขาดมาก

ประการแรก เขาโดนสลายความเป็นชาตินิยม ผู้คนของเขา เด็กของเขา มุ่งมั่นแต่ วัตถุนิยม อย่างเดียว คนอาร์เจนตินาจะเที่ยวเมื่อตอน ๑๐ โมงกว่าๆ หรือ ๑๑ โมงขึ้นไป ไม่มีใครกิน อาหารเย็น ตอนหนึ่งทุ่ม หรือสองทุ่ม ต้องรอถึงสี่ทุ่มกว่า หรือห้าทุ่มกว่า ค่อยออกจากบ้าน ซึ่งแม้จะยากจนไม่มีสตางค์ แต่คนเต็มไปหมดในกรุงบัวเอโนสไอเรส ไปต่างจังหวัด ก็เป็นเหมือนกัน ไปกินข้าว ไปเที่ยว ร้องรำทำเพลง ตีสี่ตีห้า กลับบ้านไม่ได้ เด็กผู้ชาย ก็จะนอนหน้าร้านอาหาร เด็กผู้หญิงถ้ามีใครชวนไปไหน อย่างไรก็ไป ตอนหกโมง เจ็ดโมงเช้า จึงค่อยกลับบ้าน

ประการที่สอง ที่ทำให้อาร์เจนตินาเจ๊งลงไป ผมว่ามาจากการแปรรูป ตั้งแต่สมัย นายเมเนน เป็นต้นมา หลังจากท่านอัมรินทร์กลับมาแล้ว ผมอยากจะไปเมือง โคโรโดบา ซึ่งอยู่ใกล้กับชิลี พอไปถึงอีกพักเดียว ก็จะถึงสันเขาแล้วข้ามไปชิลี เราตกลงเจรากัน เรียบร้อยแล้วว่า ค่ารถ เท่าไหร่ แต่พอไปจริงๆ ต้องมา นั่งเถียงกัน อีกรอบหนึ่งว่า ใครจะเป็นคนจ่ายค่าน้ำ ผมบอก เอ้า ! เช่ารถไปแล้ว ค่าน้ำต่างคน ก็ต่างซื้อกินสิ แต่เขาไม่ยอม บอกว่า ถ้าจะเช่าเขาไป ขอค่าน้ำด้วย

น้ำประปาของเขา แต่เดิมเป็นรัฐวิสาหกิจ ถูกแปรรูปทุกเมือง เฉพาะบัวเอโนสไอเรส ถูกแปรรูป ให้แก่สองบริษัท คือ บริษัทของอังกฤษ และฝรั่งเศส น้ำในบัวเอโนสไอเรส แพงกว่าในยุโรป บ้านเรา ถ้าเห็นเด็กหิว วิ่งมาขอน้ำสักแก้ว เราจะให้ แต่ไปในประเทศอาร์เจนตินา ผมไม่เชื่อว่า ถ้ามีเด็กหิวน้ำสักคน แล้วไปขอน้ำเขา เขาจะให้ เพราะเหตุการณ์ เพิ่งเกิดมาไม่นาน ที่เมือง โคโรโดบา ผู้หญิงคนหนึ่ง อุ้มเด็กทารกไว้แนบอก หิวน้ำขนาดหนัก ไปขอน้ำ ใครไม่มีใครให้ ผู้หญิงคนนี้ตาย เพราะกระหายน้ำ ตายข้างถนน คนก็ไปสร้างศาล แล้วเอาน้ำ มาถวาย บนศาลกล่าว น้ำเป็นกองๆ ทารกที่ไปด้วย ตะเกียกตะกาย ไปดูดนมแม่ เลยรอดตาย กลายเป็นข่าวใหญ่ เขาเจรจาต่อรองกันเรื่องน้ำ บ้านเรามีไหม จะเช่ารถตู้ จากกรุงเทพฯ ไปตราด เช่าเสร็จแล้ว มาตกลงกันว่า ใครจะจ่ายค่าน้ำ แต่อาร์เจนตินา ต้องพูดกันเรื่องนี้

ประการที่สาม ที่ต้องเจรจากันคือ ค่าถนน เพราะไม่มีถนน แม้แต่สายเดียว ที่เป็นของรัฐบาล ทั้งหมดมี ๒๓ จังหวัดกับอีก ๑ เขตปกครอง ถนนเป็นของที่อื่นหมด ถนนสายนี้ เป็นของชิลี สายนี้เป็นของสเปน ฝรั่งเศส เยอรมัน เก็บเงินทุกสาย บางแห่ง ๔ เปโซ บางแห่ง ๕ เปโซ ผมเจอที่แพงที่สุด ๙ เปโซ ๑ เปโซ ๔๓ บาท ๔๕ บาท เจอ ๙ เปโซ คนจนไม่มีทาง จะไปทางไหนได้ จะไปไหนต้องนึกว่า จะเสียค่าผ่านถนนเท่าไหร่ พอถึงที่จะเป็นเงิน เขาจะกั้นเป็นทาง บ้านนอกขนาดไหนก็กั้น ใครจะเอารถเลี่ยงไปอย่างไร ไม่มีทางรอด ต้องไปทางของเขา เพราะเป็นผลประโยชน์ของเขา

ผมกับท่านอัมรินทร์รำคาญมาก เราจ้างไว้ ๒ คน ผู้ชายคนหนึ่งเป็น ชาวอาร์เจนตินา เกิดที่ แมงคอแลนด์ อีกคนหนึ่งเป็นผู้หญิงชาวสเปน มาบอกผม คุณนิติภูมิ ฉันจะอยู่ต่อ อีกวันหนึ่งไม่ได้ จะต้องเลื่อนแม่ ไปเลื่อนโรงเรียน ผมบอกก็โทรกลับไปเลื่อน เขาบอกไม่ได้ ค่าโทรมันแพง เรามาตกลงกันก่อนว่า ถ้าจะให้ฉันอยู่ต่อ อีกสองวัน จ่ายค่าโทรศัพท์ กลับบ้านให้ด้วย นี่คือสิ่งที่เกิดขึ้น ในประเทศอาร์เจนตินา เขาสนใจเรื่องค่าน้ำ ใครจะจ่าย ค่าโทรศัพท์ ใครจะจ่าย

เขามีการแปรรูปหมด ไม่มีอะไรเหลือแม้แต่อย่างเดียว แม้แต่โรงเรียนดีๆ ก็ให้เอกชน เข้ามาทำเช่นกัน มีแพทย์หญิงคนหนึ่ง ผมเดินไปกับท่านอัมรินทร์ วันประท้วง เราไปเจอ แพทย์หญิงท่านหนึ่ง หน้าตาดี แต่งตัวดี เอาโต๊ะมาตั้งข้างทาง แพทยศาสตร์บัณฑิตนะ ได้ MD แต่โรงพยาบาลแพง จนคนไม่ไปรักษา แกมาตั้งโต๊ะ แล้วสะกิดคน ที่เดินไปเดินมา ช่วยมา รับการตรวจหน่อย ตรวจชีพจร ความดันต่างๆ เขาคิด ๑ เปโซ ไม่มีทางหากิน เพราะการแปรรูป ทั้งหมด

มีบริษัทหนึ่ง ซึ่งเป็นบริษัทน้ำมันที่รัฐบาลอาร์เจนตินาขายไปให้แก่บริษัทสเปน ถึงแม้จะกำไร ลดลง แต่ก็กำไรไป พันกว่าล้านเปโซ วันเปิดเทอมปีนี้ผมอยู่ด้วย ครูไม่ไปโรงเรียน ไม่ไปสอน เพราะไม่มีเงิน จะเดินทางไปสอน เงินอาร์เจนตินา ใช้กันไม่ได้

สถานการณ์อาร์เจนตินาทุกวันนี้ คือไม่มีเงินเปโซใช้ แต่ละจังหวัด ต้องพิมพ์เงิน ขึ้นมาเอง ดังนั้น เวลาขับรถไปต่างจังหวัด จากบัวเอโนสไอเรส จะเข้าเมืองนี้ ต้องจอดรถ ที่พรมแดน จังหวัดก่อน ต้องถามผู้คนก่อนว่า เงินที่ฉันเอามา จากจังหวัดนี้ มันใช้ได้ไหม ส่วนมาก จะใช้ไม่ได้

เวลาขับรถไปตามถนนหนทางต่างๆเวลาเจอปั๊มน้ำมันต่างๆ เขาจะเขียนเลยว่า ปั๊มน้ำมันนี้ รับเงินของ จังหวัดนี้ หรือรับของจังหวัดนี้ นี่คือสิ่งที่แย่ที่สุดที่เกิดขึ้น

และในประเทศอาร์เจนตินา สิ่งที่ทำให้เจ๊งเพราะ ความมั่งคั่ง ไม่ได้อยู่ในประเทศ อาร์เจนตินาเลย แม้แต่นิดเดียว ขออนุญาตย้อนหลังนิดเดียว ความมั่งคั่งเป็นอย่างไร ผมเคยยกตัวอย่างว่า ผมเป็นคนจันทบุรี วันหนึ่งไปจับปลา ที่ทะเลบ้านผม ผมเป็น ทรัพยากรมนุษย์ ปลาในทะเล เป็นทรัพยากรธรรมชาติ ปลาบวกมนุษย์ เป็นความมั่งคั่ง ผมขายปลาได้ ๑๐๐ บาท ผมมีความมั่งคั่ง อยู่ในมือ ๑๐๐ บาท ผมเอาไปจ่ายใช้สอย ไปซื้อมีดพก กระจกเงา กระเป๋าหิ้ว เงินก็กระจัดกระจายไปเรื่อยๆ จะหมุนอย่างนี้ ไปเรื่อยๆ แต่อาร์เจนตินา ไม่มีวงจรอย่างนี้

เดี๋ยวนี้อาร์เจนตินาไม่มีร้านของชำ นี่คืออันตราย เราก็พูดกัน แล้วก็คลุมเคลือๆ โมเดล จากรัสเซีย จะใช้ได้ไหม วันหนึ่งไปเจออาร์เจนตินา นี่เห็นของแท้ แน่นอน ๑๐๐ เปอร์เซ็น ในอาร์เจนตินา มีคน ๓๗.๓ ล้านคน น้อยกว่าเราเกือบครึ่งหนึ่ง มีห้างคาร์ฟู ๓๗๗ แห่ง ยังไม่พูด ถึงห้างอื่นๆ และวันหนึ่ง เราก็ลอง ให้คนถ่ายวิดีโอไว้ ตั้งกล้องไว้ตรงนี้ แล้วก็ขับรถ ไปดูว่า ประมาณกี่กิโลเมตร จะมีกี่ห้าง นี่คาร์ฟู ไปไม่ถึง ๓-๔ กิโลคาร์ฟูอีกแล้ว มันไม่ใช่ ห้างเล็กๆ แต่เป็นห้างใหญ่มากๆ และที่มากที่สุดคือ ร้านแมคโดนัลด์ มีทุกหัวระแหง เงินมันออกไปนอกประเทศ ตลอดเวลา ไม่มีอะไรตกค้าง ในประเทศเลย มันจึงไม่มีเงินเหลือ ที่จะใช้เป็นเปโซ ทรัพยากรความมั่งคั่ง ที่ทำมาปุ๊บ ก็ออกไปต่างประเทศเดี๋ยวนั้นเลย ประเทศของเรา ก็ตามเขาเป๊ะ ทุกประการ

อ่านต่อฉบับหน้า

(เราคิดอะไร ฉบับที่ ๑๔๘ พฤศจิกายน ๒๕๔๕)