ต้นเดือนตุลาคม บรรยากาศเทศกาลกินเจ ยังคงมีอิทธิพล ต่อวิถีชีวิต ของ ชุมชนต่างๆ ของชาวอโศก ถึงกับงดการทำวัตรเช้า และ การแสดงธรรมก่อนฉัน รวมไปถึงโรงเรียนสัมมาสิกขา ของชาวอโศก หยุดเรียนภาควิชาการ ทั้งชาวชุมชน และนักเรียนทุ่มกำลัง ไปช่วยงานทำอาหาร ถือเป็นภาคปฏิบัติจริง ในการลดละความโลภ ความโกรธ ที่ต่างไปจากในชุมชน ต้องพบเจอ คนที่หลากหลาย ฝึกความเป็นอยู่ ที่ลำบากกว่า ที่เคยอยู่เดิม ห้องน้ำ ที่หลับนอน ไม่สะดวกเท่าในชุมชน ดีที่พ่อท่าน พาพวกเราฝึกกันมา อยู่เรื่อยๆ จึงไม่ยากลำบาก เกินไปนัก

ปีก่อนๆ พ่อท่านจำพรรษา ที่ปฐมอโศก และ สันติอโศก พ่อท่าน ยังแบ่งเวลา แวะไปดูงานให้กำลังใจ กับผู้ใหญ่ และ เด็กๆ ที่ไปช่วยงานกัน ในเทศกาลกินเจ ทั้งที่ มรฐ. (นครปฐม) และ ที่ศูนย์อาหาร (หน้าสันติอโศก) ปีที่แล้ว พ่อท่านได้มาจำพรรษา ที่อุบลราชธานี อุทยานบุญนิยม เปิดปีแรก ในช่วงเทศกาลกินเจ พ่อท่าน ยังแบ่งเวลา มาดูงาน สังเกตการณ์ ให้กำลังใจพวกเรา ที่มาช่วยงาน กันอยู่หลายๆ ครั้ง เทศกาลกินเจปีนี้ พ่อท่านอยู่ในช่วง เร่งงานหนังสือ EQ โลกุตระพอดี จึงไม่มีเวลา แวะไปดูงาน และ ให้กำลังใจ เช่นปีที่ผ่านมา กอปรกับ มีสมณะ สิกขมาตุ ช่วยกัน ร่วมประชุม สรุปงาน และ แก้ปัญหาทุกวัน พ่อท่านเพียงแค่รับฟัง รายงานอย่างเดียว และ แนะนำให้ข้อคิด ช่วยตัดสิน ในบางเรื่อง บ้างเท่านั้น

ที่อุทยานบุญนิยม นอกจากจะขายในช่วงเวลาที่ มากกว่าทุกแห่ง ๖.๐๐ น. - ๒๐.๐๐ น. ปีนี้ยังมี สีสันมากขึ้น มีไฟกะพริบ แพรวพราว มีดนตรีเพื่อชีวิต แถมให้วันละ ๒ รอบ มีร้าน ของศีรษะอโศก มาเพิ่มเติม ในแต่ละวัน มีอาหารกว่า ๕๐ ชนิดให้เลือก ยอดจำหน่ายอาหาร และ ของแห้ง สูงกว่าปีที่แล้ว ทั้งๆ ที่ปีนี้ เศรษฐกิจไม่ดี พืชผักราคาแพง แต่เราก็ยังคง ยืนหยัดราคาถูก อีกทั้งมี ร้านจำหน่ายอาหารเจ มากขึ้นหลายๆ แห่ง ห้างสรรพสินค้า ชื่อดังของอุบลฯ ส่งคน มาเรียนทำอาหาร ที่อุทยาน และ เปิดร้าน อาหารเจ ที่หน้าห้างสรรพสินค้า ของตน ขึ้นป้ายผ้าใหญ่ ดูคึกคัก ราคาก็ไม่แพงมากนัก แต่ลูกค้าส่วนใหญ่ ยังคงไปอุดหนุน ที่อุทยานบุญนิยม ด้วยบรรยากาศ ที่ไม่เหมือน ร้านอาหารทั่วๆ ไป มีทั้งคนแก่ คนวัยกลาง คนหนุ่มสาว และ เด็กโต เด็กเล็กๆ รวมกัน ๑๐๐-๑๕๐ ชีวิต

“เทศกาลกินเจ ๑๐ วัน ปีนี้ที่อุทยานบุญนิยม จ.อุบลราชธานี ขายอาหาร จานละ ๑๐ บาท ต้องล้างจาน กว่าหมื่นใบ ในงานนี้ มีผู้ว่าราชการจังหวัด ไปเปิดงาน นอกจาก ขายอาหารแล้ว ยังมีดนตรีบรรเลง มีไฟกะพริบ บรรยากาศครึกครื้น เฉพาะพวกเรา ที่ช่วยกันทำ ช่วยกันขาย ก็มีกว่าร้อยคน ลักษณะนี้ คือบุญนิยม ที่ทุนนิยม ทำไม่ได้ จะเกณฑ์ที่ไหนมาทำ ทำได้ก็ชั่วคราว แม้พยายาม ใช้จิตวิทยาสร้าง ก็ได้ครั้งเดียว ทำต่อเนื่อง อย่างเราไม่ได้ จ้างคน กว่าร้อย คนขายจานละ ๑๐ บาท ทำไม่ได้ ทุนนิยมเลียนแบบ บุญนิยมไม่ได้ บรรยากาศ ทั้งจิตวิญญาณ พฤติกรรม ของพวกเรา ก็ไม่เหมือนข้างนอก ข้างนอกแม้บริการ อย่างอ่อนน้อม แต่ก็ไม่เหมือน เราดูแข็ง แต่จริงใจกว่ากัน เขาสงสัยว่า เรามาช่วย เป็นร้อยคน ไม่มีรายได้ ทำได้อย่างไร นี่เป็นบทบาทสังคม ของ พวกเรา ที่ทำให้สังคมรู้ว่า เราอยู่ด้วยกัน กินกันไป ใช้กันไป เกื้อกูลกัน ไม่โลภโมโทสัน ก็อยู่ได้ นี่จะเป็นประโยชน์ ที่เราให้กับเขา ให้เขาสำนึก และ เข้าใจเรื่องนี้ เงินทองไม่ใช่หลักสำคัญ สำคัญคือ ความเข้าใจ ความเป็นมนุษยชาติ ความมี “สังคหะ และ ภราดร”......”

ข้าพเจ้าซักถามถึงเหตุ ของ การไปร่วมไหลเรือไฟครั้งนี้ พ่อท่านตอบ “มีพวกเรา มาเสนอ ให้ไปร่วมงานไหลเรือไฟ กับเขา เพราะ เรามีเรือ อยู่หลายลำ หลอดไฟฟ้า ก็มีอยู่แล้ว ก็เลยเห็นว่า เราน่าจะไปสัมพันธ์ กับสังคมภายนอก ในงานอย่างนี้บ้าง

ผมเองก็ไม่รู้เลยว่า เขาไหลเรือไฟกันอย่างไร ไม่เคยไปดู ตอนแรก มีผู้คิดจะให้ทำ Black light ผมก็บอกว่า ไม่ได้หรอก มันจะต้อง ทำห้องกันแสงไฟฟ้า รอบด้าน แล้วก็เป็นคืนวันเพ็ญ พระจันทร์ เต็มดวงด้วย หากไม่มืดจริงๆ การแสดง Black light จะไม่น่าดู คิดดูแล้ว มันยุ่งยากมาก จึงเลิกล้มไป เขาก็ไปคิด ทำเป็นรูปปลา เรามีเหล็กอยู่แล้ว มีมืออยู่แล้ว ก็ต่อเชื่อมกัน ไม่กี่วันก็เสร็จ”

เป็นครั้งแรก ที่ชาวราชธานีอโศก ได้ไปร่วมงานประเพณี “ไหลเรือไฟ” จึงดูตื่นเต้น คึกคักกันไป ทั้งหมู่บ้าน พ่อท่าน สมณะ สิกขมาตุ ก็ไปกันหมด ออกเรือจากบ้านราชฯ ตั้งแต่ห้าโมงเย็นเศษ เริ่มพิธี “ไหลเรือไฟ” กันจริงๆ ประมาณสองทุ่ม เรือไฟลำอื่นๆ ล้วนแล้วแต่ เป็นพระ และ สามเณร ที่คอยควบคุมเรือ และ คอยต่อไฟตะเกียง ที่ดับ ระหว่าง ปล่อยให้เรือไหลไปตามน้ำ ชาวบ้าน จึงมีความเข้าใจว่า ประเพณี “ไหลเรือไฟ” เป็นเรื่องเกี่ยว กับวัด และ ศาสนา การที่สมณะ และ สิกขมาตุ ไปร่วมดูงาน จึงไม่เป็นเรื่อง แปลกประหลาดอะไร ยังไม่รู้ว่าปีต่อๆ ไป ทางเราจะส่งเรือไฟ ร่วมงานอีก หรือไม่ และ พ่อท่านจะร่วมไปดูอีก หรือเปล่า เพราะ ถ้าย้อนดู งานประเพณี ที่ชาวอโศก เคยร่วมสัมพันธ์อย่างนี้ ที่นครปฐม งานนมัสการ องค์พระปฐมเจดีย์ฯ เป็นงานประจำปี ของ จังหวัด ปฐมอโศก เคยจัดขบวนแห่ ไปร่วมขบวนด้วย ครั้งหนึ่ง พ่อท่านก็ได้ไป สังเกตการณ์ ขบวนแห่ด้วย ครั้งนั้น ปฐมอโศก ก็คึกคัก ทั้งชุมชน แถมมีจากสันติอโศก มาร่วมขบวนด้วย ปีต่อๆ มา ทางเราไม่ได้ร่วมสัมพันธ์ อย่างนั้นอีกเลย

“คนเรามีหลายระดับ การจัดสันทนาการอย่างนี้ ก็เป็นส่วนหนึ่ง ของ การปฏิบัติธรรม ในสังคม เพราะพวกเรา ก็มีกันหลายระดับ อาตมาอยากมีเวลา มาร่วมสังสรรคด้วย" แต่ตอนนี้ กำลังเร่งงาน หนังสือ EQ โลกุตระ ให้ออกทันวันที่ ๒๐ นี้ อาตมา มีเวลานิดหน่อย ก่อนกินข้าวพอดี ก็เลยแบ่งเวลามา พวกเรายังมีความเข้าใจผิดอยู่ว่า หากจัดสันทนาการ ร้องรำอย่างนี้ ก็ไม่อยากมาร่วมด้วย เห็นว่าเหมือนจัดเล่นๆ อาตมากำลังบอก สังคมที่หลงการเล่น เป็นการจริงว่า จะเป็นสิ่งทำให้สังคมบรรลัย อย่างโอลิมปิก ที่เขาเห่อกีฬา ที่เพิ่งผ่านไป นั่นก็หลงการละเล่น เป็นการจริง สันทนาการ ของเราก็เหมือนกัน เป็นการเล่น ชั่วครั้งคราว (Amateur) มิใช่อาชีพ (Professional) ไม่เช่นนั้น คนจะไร้สาระ และ หลงรส เป็นอบายมุข"

พ่อท่านกล่าวถึงการเร่งงานหนังสือ EQ โลกุตระ ตอนให้โอวาท วันเอื้อไออุ่น ๑๖ ต.ค.’๔๓ ที่สันติอโศก โดยพ่อท่านแบ่งเวลา ช่วงฉัน มาร่วมดูรายการต่างๆ ไปด้วย ถือเป็นการพักสมอง พักสายตา ไปในตัว

เอาเข้าจริงวันที่ ๒๐ ต.ค. ก็ยังออกไม่ได้ เพราะ วันที่ ๑๙ ต.ค. พ่อท่าน ยังคงตรวจแก้ เพิ่มเติมสุดท้าย

“หนังสือ EQ โลกุตระ ตอนแรก จะออกให้ทันอโศกรำลึก กะว่า จะเขียนสัก ๑๐๐ หน้า เร่งจนทรุดล้ม อย่างที่พวกเรา ได้รู้กันแล้ว

เมื่อมาเขียนต่อ ก็กะว่าจะประมาณ ๑๕๐ หน้า เอาไปเอามา ก็เป็น ๒๘๘ หน้า ควรจะอ่านกันหลายๆ รอบ ที่อาตมาเร่งๆ ให้ออกก่อน วันงาน ฉลอง ๓๐ ปีการบวช ของอาตมา เพื่อจะได้วัดผล ของ หนังสือ ก่อนวันฉลอง เร่งสุดที่เพิ่งเสร็จ วันก่อนนี้

เราใช้กระดาษอย่างดี ไม่ขาวมาก เพื่อถนอมสายตา อาตมาก็อยาก ให้วาง ในตลาดมากๆ คิดว่า ถ้าได้อ่านกันจริงๆ ก็จะได้อะไรๆ อยู่ไม่น้อยเลย ก่อนตาย อาตมาอยากใช้เวลา สัก ๕ ปี เขียนหนังสือ ศาสนาพุทธ”

หมอพจน์บอก พ่อท่านทำงานเขียนหนังสือ ใช้สมองมากๆ ทำให้เลือด ที่ขาซีด จึงขอฉีดวิตามิน B๑๒ ให้

ฉะนั้นการเมืองอาริยะ ถ้าคนมีภูมิอย่างนี้จริง เขาก็ไปทำการเมือง อันนี้ได้จริง ทำงานไม่ต้อง เพื่อลาภ ยศ สรรเสริญ โลกียสุข อะไรเลย ทำงานเพื่อช่วยผู้ด้อย ผู้ต่ำกว่า ผู้ที่ควรจะได้รับ ความเสมอภาค ขึ้นมา แล้วก็จะมีวิธีการใดๆ ที่จะเอาคนที่ มีความคิดเดียวกัน เข้ามา ช่วยกันบริหาร นั่นก็คือ คณะบริหาร คณะรัฐบาล ที่จะขึ้นไปทำงาน นั้นๆ อย่างแท้จริง

ทุกวันนี้นี่ ชาวอโศก เรามีความเป็นจริงขึ้นมา แม้จะเป็น model ที่เล็กๆ ก็ตาม แต่ว่ามันเกิดจาก ตัวฐานที่แท้จริง อาตมาไม่เชื่อว่า ชาวอโศกนี่ มากดข่มเอาไว้ อย่างทรมาน อาจจะกดข่ม กิเลสที่เหลือ แต่กิเลส ที่เขาละได้แล้วนี่ เขาถึงเป็นอยู่ได้ ๑๐ ปี ๒๐ ปี ๓๐ ปี อย่างนี้ๆ ไม่ได้กดข่มอะไรนี่ พิสูจน์ได้ ตั้งแต่ฆราวาส ที่เขาอยู่ ไม่มีรายได้ ทุกวันนี้ เขาก็อยู่มา ๒๐ ปีก็มี กว่า ๒๐ ปีก็มี มันเป็นความจริง เขาก็สบายใจจริง เขาก็ตั้งหน้า ตั้งตาทำ เพราะ ฉะนั้น ถ้าเราพัฒนาขึ้นไปอีกๆ ๆ ให้เป็นปริมาณ ของคนที่มีคุณภาพ อย่างนี้ คุณภาพสูงยิ่งขึ้น มีปริมาณมากเพียงพอ มันก็พอ ที่จะเข้าไป ดำเนินการ ในสังคมส่วนใหญ่ได้

ว่ากันจริงๆ อาตมาก็ต้องการพิสูจน์ความจริง ของคนเหล่านี้ ด้วยเหมือนกัน ว่าคนเหล่านี้ จริงหรือไม่ ถ้าคนเหล่านี้จริง ทุกอย่าง เป็นไปได้เลย อาจจะต้องอาศัยเวลา อย่างที่ว่านี่ ฟูมฟัก สะสม คนเหล่านี้ เพิ่มขึ้นไปในอนาคต อาตมามั่นใจ ถึงตั้งค่าเอาไว้ว่า ๕๐๐ ปี คนเหล่านี้ ต้องเป็นไปจริง นี่อาตมา ให้อย่างช้าที่สุด สูงสุด ๕๐๐ ปีไปได้แน่

พ่อท่าน : ท่านไม่ได้เผด็จการ แต่เป็นภูมิธรรม ที่ทุกคน ให้เอกสิทธิ์ แก่ท่าน อย่างเชื่อมั่น และ เต็มใจ

โลกาธิปไตยนี่ หมายความว่า อำนาจโลกน ี่มันมีมากนะ แม้เรา จะแน่แค่ไหน ก็จะต้อง ไม่ใช้กำลังปฏิวัติ ต้องสันติวิธี มันไม่ต้อง ปฏิวัติ อย่างเหมาเจ๋อตุง ไม่ได้ปฏิวัติ อย่างเลนิน ไม่ได้ปฏิวัติ อย่างเลือดตก ยางออก หรือ ปฏิวัติด้วยการ กดดันบังคับ เพราะ ฉะนั้น เราจะต้องเห็น ความพร้อมว่า ข้างในเรา ก็มีสัดส่วน เพียงพอจริง แม้ข้างนอก เขาจะมาก อำนาจโลกาธิปไตย ก็ต้องรู้ อัตตาธิปไตย ก็ต้องรู้ ว่าอัตตาธิปไตย คือเรา เราพอไหม ถ้ามันได้ สัดส่วนพอ ก็ทำได้ ถ้ามันยังไม่พอ หืดขึ้นคอหน่อย แต่ว่าพอได้นี่ ต้องเข็นหน่อย เราก็ต้องรู้ ซึ่งต้องมีธรรมาธิปไตย เป็นแกนกลาง ทั้งนอก และใน ว่าลงกันได้ หรือไม่

ที่ว่าเราฝันหวานที่ว่า ของเราดีจริง มันจริงหรือเปล่า ก็ยังไม่รู้นี่... อย่างนี้ไม่ได้ ต้องรู้อย่างแม่นมั่นว่า ดีจริงเพียงพอ และ ต้องเผื่อพอ อยู่เรื่อย อาริยะนี่ ภูมิทางอาริยะนี่ ต้องเผื่อพอ เพราะว่า มันหลงตนได้ แทนที่จะตัดสิน ๕๐% , ๖๐% น้อยไป ต้อง ๗๐% , ๘๐% เผื่อไว้ ๙๐% ขึ้นไปยิ่งดี มันถึงจะพลาดได้ยาก ถ้าไม่อย่างนั้นพลาด เรื่องนี้ ยากมากเลย ต้องประมาณประเมิน อย่างละเอียดถี่ถ้วน เผื่อไว้เสมอ

บางคนเข้าใจยังไม่พอ ยังเข้าใจแนวคิด และ การกระทำ ของเรา ยังไม่ได้ จริงๆ เราดูตัวเราเองแล้วนี่ เรายังน้อย เราไม่ได้ผิด แต่คนไม่เข้าใจเรา จะมองเราผิดๆ ตัวบุคคลพวกเรานี่ ยังไม่มากพอ ทั้งในมวล ขององค์กร ทั้งในมวล ของ Keyman ที่จะต้อง ลงไปทำงาน ทั้งตัวที่เป็น ชาวอาริยะเองนี่ ซึ่งเรียกว่า แกนจัดตั้งนี่ ก็ยังไม่พอ และ ความเข้าใจ ของมวลประชาชน ส่วนใหญ่ เป็นประเด็นสำคัญ ของความหมายแห่ง ประชาธิปไตยด้วย ต้องเข้าใจเรา ต้องเชื่อมั่นในเรา เพียงพอจริงๆ

พร้อมกันนั้น อำนาจของศาสนา ก็มีจริงด้วย แต่ทุกวันนี้ อำนาจศาสนานี้ ด้อยไม่รู้จะด้อย ยังไงเลย เราพยายาม ที่จะฟูมฟัก ให้อำนาจ ทางศาสนา อำนาจคุณธรรมนี่ ขึ้นมาให้มากๆ จนกระทั่ง มีความยอมรับ เพียงพอ

อำนาจทางศาสนา หรือ อำนาจทางจิต-วิญญาณนี่ มีมาตั้งแต่ ดึกดำบรรพ์ หมอผีนี่ เหนือกว่า หัวหน้าเผ่านะ แม้แต่ยุคสมัย ของ โสกราติส ก็มีอำนาจ ทางจิตวิญญาณ กับอำนาจทางรัฐ โสกราติส ก็ต้องตาย แต่ถ้าโสกราติส มีอำนาจทางจิตวิญญาณ นี่สูงกว่าอำนาจทางรัฐ โสกราติส ก็ชนะ

ตอนนี้ อโศกนี่ สังคมยอมรับอำนาจนี้เท่าไหร่ ถ้าพอ เราก็รู้ว่า จะดำเนินการ ได้แค่ไหน ถ้าไม่พอ ไม่ได้ เหมือนโสกราติส ถูกแขวนคอตาย ถูกกินยาพิษ นี่อาตมาไม่เข้าคุกนี่ ก็เก่งแล้วนะ

อาตมามองประชาธิปไตยจริงๆ นี่ มันไม่มีพรรค การเมืองหรอก การหาเสียง กันอยู่อย่างนี้ ก็ไม่เป็น ประชาธิปไตย อเมริกา ก็ไม่ใช่ ประชาธิปไตย อังกฤษเอง ก็ยังไม่ใช่ ประชาธิปไตย ยังเป็นอำนาจ ของกิเลส อยู่ทั้งนั้นเลย ต้องการลาภ ยศ สรรเสริญ โลกียสุข ทั้งนั้น มันไม่บริสุทธิ์หรอก มันกดข่มเอาไว้ pretend ไว้

เพราะฉะนั้นคำว่า การเมืองในโลกนี้ ถึงบอกว่า เป็นเรื่องเหลวไหล เป็นเรื่องเลว เขาถึงกันศาสนา ถือว่าศาสนา เป็นเรื่องบริสุทธิ์ ถึงกันออกๆ ซึ่งความจริง กันออกไม่ได้ โดยจริงแล้ว ศาสนา ต้องเข้าไป ประดิษฐาน อยู่ในการเมือง ถ้าการเมือง ไม่มีศาสนา การเมืองไม่มีธรรมะ มันถึงได้เลวร้าย กันอยู่ทุกวันนี้ แล้วนักการเมือง ที่แย่ๆ นี่แหละ คิดกลไกซับซ้อน ขึ้นมาเรื่อยๆ ด้วย “ความฉลาด” ยิ่ง ของเขา แต่อยู่ใต้อิทธิพล ”อวิชชา”

มีวิปนี่ก็เห็นอยู่ชัดๆ แล้วมันเผด็จการ อย่างน้อย เผด็จการพรรค เสร็จแล้ว ก็เผด็จการทางสภา ทุกวันนี้ เผด็จการหมด แม้คุณจะได้ เสียงข้างมาก เต็มที่ขณะนี้ มันก็เป็นเผด็จการ ทางสภา ซึ่งจิตใจ ของ คนที่บริหาร อยู่ในนั้น มันก็ยังไม่บริสุทธิ์ ทั้งนั้นน่ะ มันก็อยาก ได้อำนาจ สภานิติบัญญัติ ก็อยากได้อำนาจ มาจากทางบริหาร คณะบริหาร ก็ฮั้วอำนาจ กับสภานิติบัญญัติ ข้าก็เอี่ยว เพราะว่าเป็นอำนาจ นี่เป็นแต่เพียงว่า ยังดึงอำนาจ ตุลาการ มาไม่ได้เต็มที่ ถึงไม่ได้ ก็พยายามเข้าไป ครอบงำเขา เข้าไปแผ่อิทธิพล อยู่นั่นแหละ พูดจริงๆ แล้วมันก็เป็น กิเลสทั้งนั้น มันไม่ไว้ใจใคร มันต้องบริสุทธิ์ใจ ต่างคนต่างไว้ใจกัน ถึงจะเป็นประชาธิปไตย ที่บริสุทธิ์

ทีนี้จะทำยังไง บทสรุปก็คือว่า ต้องสร้างคนขึ้นมา ให้มีคุณภาพ และ ปริมาณที่เพียงพอ คุณภาพที่ว่านั้น ต้องมีคุณธรรม และ ความรู้ความสามารถ แล้วคนที่มี คุณธรรมคืออย่างไร คนที่มีคุณธรรม คือ ชาวฤาษีที่ไม่รู้ อิโหน่อิเหน่อะไรเลย บริสุทธิ์ใจจริงเหมือนกัน แต่ซื่อบื้อ ไม่รู้ประสาเลย สังคมไม่รู้เรื่อง โลกีย์ไม่รู้เรื่อง แบบนี้ ก็ป่วยการ ทำอะไร กับสังคมไม่ได้ แต่ต้องมีคุณธรรม บริสุทธิ์จริง แล้วก็ต้องมีความรู้ความสามารถ ของโลกวิทู ของโลก ของ สังคมจริงด้วย จึงจะเป็นประโยชน์แก่สังคม และ อาตมาแน่ใจว่า ศาสนาพุทธ มีโลกวิทู มีโลกุตรจิต มีโลกานุกัมปา โลกวิทูคือรู้จักโลก รู้เท่าทันโลก โลกุตระจิต ก็คือ มีจิตสะอาดจริง อยู่เหนือโลกธรรมจริง โลกานุกัมปา คือรู้จักประโยชน์ ของสังคม เกื้อกูลสังคม ทำหน้าที่ เพื่อช่วยสังคม อย่างแท้จริง

พ่อท่านกล่าวนำ “ก่อนที่จะทำวิจัยเรื่องนี้ ต้องทำความเข้าใจก่อนว่า แล้วเชื่อหรือเปล่า ว่าเป็นไปได้ หากยังไม่เชื่อ ว่าเป็นไปได้ ยังไม่แน่ใจ ก้ำๆ กึ่งๆ อยู่ ก็อย่าทำวิจัยเลย”

บรรดาอาจารย์ทั้งหมด ตอบเหมือนกันว่า ผมเชื่อครับ ว่าเป็นไปได้

เมื่อพูดถึงการทำแบบสอบถาม ประชากร ชาวอโศก เพื่อทำวิจัยเกี่ยว กับระบบบุญนิยม พ่อท่านให้ความรู้ กับคณะทำวิจัยว่า

จิตจริงๆ ไม่มีคำตอบ หรือ ตอบไม่เป็น โดยเฉพาะ พวกสายศรัทธา สายเจโต จะซื่อๆ มากกว่าเฉลียวฉลาด”