เครือข่ายกสิกรรมไร้สารพิษ
แห่งประเทศไทย :
คกร.
Organic Farming Network of
Thailand : OFNT
 


การปรับปรุงบำรุงดิน โดยวิธีธรรมชาติ
(Natural ways for Soil Ioil Improvement)


บทบาทของจุลินทรีย์ กับเกษตรอินทรีย์
โดย ดร.พงศ์เทพ อัตนะริกานนท์


เกษตรอินทรีย์
ORGANIC
AGRICULTURE

ปริญญา พรศิริชัยวัฒนา
รองประธานชมรม
เกษตรอินทรีย์
แห่งประเทศไทย
ฝ่ายผลิต


ปุ๋ยหมักพระราชทาน
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา
สยามบรมราชกุมารี


บทความพิเศษ
โดย จุลณีย์ ถนอมพล เครือข่ายประชาคม เกษตรยั่งยืน :
พัฒนาการมีส่วนร่วม
แบบองค์รวม (พหุภาคี)
สัจธรรมสู่ภาค
การเกษตรยั่งยืน
อย่างแท้จริง

 

 

 

 บทบาท ของจุลินทรีย์ กับเกษตรอินทรีย์ 

 คำนำ 

ในยุคโลกาภิวัฒน์ เทคโนโลยีชีวภาพด้านจุลชีวะนั้น มีกันแข่งขันสูงมาก ทั้งในประเทศอุตสาหกรรม และ ประเทศอุตสาหกรรมใหม่ สำหรับประเทศไทยนั้น เทคโนโลยีชีวภาพด้านจุลินทรีย์ได้รับความสนใจ และ การส่งเสริมจากรัฐบาลเป็น อย่างมาก ในช่วง 10 ปี ที่ผ่านมา ปัจจุบันประเทศไทยมีความก้าวหน้า ในอุตสาหกรรมด้านการเกษตร และ อุตสาหกรรม ที่ต่อเนื่องไป ในระดับหนึ่ง ดังนั้น ความต้องการใช้เทคโนโลยีชีวภาพ ในภาคเกษตรกรรม จึงมีมากขึ้น อย่างเห็นได้ชัด รวมทั้ง การใช้เทคโนโลยีชีวภาพ ด้านจุลชีววิทยาแก้ไขปัญหา ด้านมลภาวะ และ ด้านการป้องกันสิ่งแวดล้อมอันเกิดการผลิตทางการเกษตร และ การอุตสาหกรรมเกี่ยวเนื่องมีมากขึ้นเป็นทวีคูณ

ดังนั้น เพื่อให้เกิดความกระจ่างชัด ในการดำเนินการตามกระแสพระราชดำรัส ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในเรื่อง "เศรษฐกิจแบบพอเพียง" ซึ่ง กระทรวงมหาดไทย ได้น้อมเกล้า รับมาเป็นแนวทาง ดำเนินงานกำหนด ยุทธศาสตร์การพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนพึ่งตนเอง ซึ่งมีโครงการ เกษตรปลอดสารพิษเป็นหนึ่ง ในมาตรการ

จึงใคร่ขอเสนอ 2 แนวทาง การนำจุลินทรีย์มาใช้ ในโครงการ เกษตรปลอดสารพิษ เพื่อการเข้าใจถูกต้องตรงกัน เพื่อการปฏิบัติงาน และ การประสานงาน ของหน่วยงาน อย่างมีประสิทธิภาพ ข้อเขียนนี้ประกอบด้วยข้อมูลด้านทฤษฎี ข้อเสนอแนะ จากประสบการณ์วิจัย และ การบริหารเทคโนโลยีชีวภาพ หวังว่าข้อมูลด้านวิชาการนี้ จะเป็นแนวทาง และ เป็นประโยชน์ ต่อนักวิชาการ และ ผู้สนใจ ที่จะผลิตพืชผล ในระบบเกษตรอินทรีย์

 การใช้ประโยชน์จากจุลินทรีย์ เพื่อเกษตรอินทรีย์ 

ในการนำมาผลิตเป็นปุ๋ยชีวภาพ และ เป็นหัวเชื้อเร่งการสลายตัว ของอินทรีย์วัตถุ เพื่อผลิตเป็นปุ๋ยหมัก ได้ แก่

1. จุลินทรีย์ ที่ใช้เป็นปุ๋ยชีวภาพ และ ปุ๋ยอินทรีย์

แบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ 3 ประเภท ดังนี้

1.1 ปุ๋ยชีวภาพ ที่ให้ไนโตรเจน
1.2 ปุ๋ยชีวภาพ ที่ให้ฟอสฟอรัส
1.3 จุลินทรีย์ ที่เร่งการสลายตัว ของอินทรีย์วัตถุ

2. จุลินทรีย์ ที่ใช้ ในการปรับศัตรูพืช และ วัชพืช

จุลินทรีย์ ที่นำมาใช้ ในการปราบศัตรูพืช และ วัชพืช แบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ 3 ประเภท ดังนี้

2.1 จุลินทรีย์ปราบแมลงศัตรูพืช
2.2 จุลินทรีย์ ที่ใช้ปราบโรคพืช และ ไส้เดือนฝอย
2.3 จุลินทรีย์ใช้ปราบวัชพืช

3. จุลินทรีย์ ที่ผลิตสารปฏิชีวนะ

จุลินทรีย์ ที่ใช้ ในการผลิตสารปฏิชีวนะ และ สาร ที่สามารถฆ่าแมลงได้ มี 3 ประเภท ดังนี้

3.1 ป้องกันโรคพืชจากเชื้อรา
3.2 ป้องกันโรคพืชจากแบคทีเรีย
3.3 ป้องกันแมลง

4. จุลินทรีย์ ที่ใช้ประโยชน์ด้านอื่นๆ

นอกจากนี้จุลินทรีย์ ที่เป็นประโยชน์ ในการนำมาใช้เป็นแหล่งอาหาร ของสัตว์ และ การกำจัดมลภาวะต่างๆ มีดังนี้

4.1 เป็นแหล่งอาหาร ของสัตว์ต่างๆ
4.2 การทดสอบการสะอาด ของน้ำ
4.3 กำจัดมลภาวะ

 

แนวทางการพัฒนาเทคโนโลยีการใช้จุลินทรีย์ ที่ควรได้รับความสนใจ และ ส่งเสริมการใช้ ในการดำเนินงานเศรษฐกิจพอเพียง ในโครงการเกษตรปลอดสารพิษ เพื่อความสำเร็จ และ ความยั่งยืน ของเกษตรอินทรีย์

 1. ปุ๋ยชีวภาพ 

ในกลุ่มนี้มีจำนวนจุลินทรีย์เป็นจำนวนมาก ที่ควรได้รับความสนใจ ในการวิจัย และ พัฒนา เพราะเป็นการปรับปรุงบำรุงดิน ในลักษณะยั่งยืน

เทคโนโลยีชีวภาพด้านจุลชีววิทยา ที่ใช้ ในการเกษตรอินทรีย์
จุลินทรีย์ ที่ใช้เป็นปุ๋ยชีวภาพ

ปุ๋ยชีวภาพ ที่ให้ไนโตรเจน

กลุ่ม ของจุลินทรีย์

ประเภท และ ชื่อ

จุลินทรีย์ ที่สามารถตรึงไนโตรเจนได้
- อยู่ อย่างอิสระ



ก. สาหร่ายสีน้ำเงินแกมเขียว (Anabaena, Nostcc, etc)
ข. แบคทีเรีย (Azotobacter, Azospirillum, Rhodopseudomonas)

- อยู่ร่วม กับพืชอื่น

ก. สาหร่ายสีน้ำเงินแกมเขียว (Azolla-Anabaena azollae)
ข. แบคทีเรีย (Rhizobium sp.)

ปุ๋ยชีวภาพ ที่ให้ฟอสฟอรัส

กลุ่ม ของจุลินทรีย์

ประเภท และ ชื่อ

จุลินทรีย์ ที่ละลายหินฟอสเฟต

- free living

 

ก. แบคทีเรีย (Bacillus sp., Scherichia freundii,
Pseudomonaa ap. Etc.)
ข. ฟังไจ (Aspergillus sp., Penicilium sp., Fusarium oxysporum etc.)

- symbiosis

ก. ฟังไจ (Mycorrhizal fungi)
- Vescicular-Arbuscular Mycorrhizae
- Ectomycorrhizae

 2. จุลินทรีย์เร่งการย่อยสลายอินทรีย์วัตถุ 

กลุ่มนี้ใช้ ในการผลิตปุ๋ยหมัก และ สารสกัด

กลุ่ม ของจุลินทรีย์

ประเภท และ ชื่อ

จุลินทรีย์ ที่ย่อยสลายอินทรีย์วัตถุ

Trichoderma viride, Chaetomium abuanse, Myrothecium roridum, Aspergillus niger, A. terreus, Cellulomonas., Cytophaga sp., Bacillus sp. Etc.

 3. จุลินทรีย์ ที่ป้องกันพืช และ กำจัดวัชพืช 

- กำจัดแมลง
- กำจัดโรคพืช
- กำจัดวัชพืช

กลุ่ม ของจุลินทรีย์

ประเภท และ ชื่อ

1. จุลินทรีย์ ที่กำจัดแมลงศัตรูพืช

ก. ไวรัส (DNA viruses, RNA viruses)
ข. แบคทีเรีย (Bacillus thuringiensis,B. popilliae, B. lentimorbus,
B. sphaericus etc.)
ค. ฟังไจ (Entomophthora, Masospora, Cordyceps, Aschersonia etc.
ง. โปรตัวซัว (Nosema locstae, N. bombycis etc.)
จ. ไส้เดือนฝอย (Neosplectona, Carpocasae, Romanomernos
culicivorax, etc.)

2. จุลินทรีย์ ที่ควบคุมโรคพืช

a) Bacteroal Pathogens Control (Agrobacteroum radiobacter, Pseudomonas fluorescens, Streptomyces scabiobies etc.)

b) Fungal Pathogens Conteol (Peniophora giganta, Pseudomonas fluorescens etc.)

c) Nematode Pathogens Control (Bacillus Penetrain, Nematophthora gymophilla, etc.)

3. จุลินทรีย์ ที่ควบคุมวัชพืช Cercospora rodmanoo, Celletotrichum glocoaporipeds, Puccinia chroundrillina etc.)

 4. จุลินทรีย์ ที่ผลิตสารปฏิชีวนะ 

- ป้องกันโรค และ แมลงกำจัดศัตรูพืช

กลุ่ม ของจุลินทรีย์

ประเภท และ ชื่อ

1. เชื้อรา ที่ผลิตสารปฏิชีวนะ Cyclohexinide (Streptomyces griseus) Blasticidins
(S. griseochromogenes) Polyoxins (S. cacaoi)
2. แบคทีเรีย ที่ผลิตสารปฏิชีวนะ Streptomycin (S. griseus) Oxytetracycline (S. viridifaciens)

3. แมลง ที่ผลิตสารปฏิชีวนะ

Tetranactin (S. aureus)

 5. จุลินทรีย์ ที่ใช้ ในด้านสิ่งแวดล้อม 

เพื่อลดมลภาวะทางกลิ่นจากคอกสัตว์ และ ใช้ปรับคุณภาพน้ำ ในบ่อกุ้ง

 6. จุลินทรีย์ ที่ใช้ประโยชน์ ในด้านอื่นๆ 

กลุ่ม ของจุลินทรีย์

ประเภท และ ชื่อ

1. เป็นอาหารมนุษย์ และ สัตว์

ก. สาหร่าย และ แพลงตอน (Sprieulina,
Nostoc etc.)
ข. ยีสต์
ค. โปรตีนจากเห็ดรา (Fusarium graminearum,
Choetomium cellulolyticum)

2. ใช้ในการวิเคราะห์

ก. สาหร่าย (Pullutanis)
ข. แบคทีเรีย (Amino acids, Vitamins, Pollutanis)

 

 

 

 

 

 

 

จาก... วารสารชมรมเกษตรอินทรีย์แห่งประเทศไทย ปีที่ 1 ฉบับที่ 1เดือนกรกฎาคม-กันยายน 2545

 

 

 
   Asoke Network Thailand